دانش مالی رفتاری یک مبحث روانشناسی است که به مباحث مالی پرداخته و رفتارهای سرمایه گذاران را بررسی می کند. در این دانش تاثیر رفتار سرمایه گذاران بر بازارهای مالی بررسی می شود. به عبارت ساده تر رفتارها و تصمیمات سرمایه گذاران به صورت هیجانی و حتی ضد منافع خودشان بررسی می شود و بر سوگیری‌های شناختی انسان ها تمرکز دارد. تصمیم هایی که افراد در بازارهای مالی می گیرند و به تحلیل و بررسی آنها اشاره دارد. در این مطلب از سبدگردان نوویرا سعی بر توضیحاتی پیرامون این موضوع داریم. با ما همراه باشید.
مالی رفتاری چیست؟
نظریه مالی رفتاری به انتقادات عدم وجود چارچوب منسجم در این حوزه می پردازد و ناهماهنگی و تناقض در رفتارهای سرمایه گذاران را بررسی می کند. این باور وجود دارد که گاهی مالی رفتاری سوگیری های متناقضی را عنوان می کند مثل واکنش و هیجان بیش از حد یا واکنش کمتر از حد.
به عبارت بسیار ساده در بازارهای مالی رفتارها و سوگیری های هیجانی بسیاری وجود دارد مه عواقب مختلفی را برای سرمایه گذاران در بازاربورس و به طور کلی بازارهای مالی پدید می آورد. با هم این سوگیری‌ها را بررسی می‌کنیم.
انواع مهمترین سوگیری های رفتاری در بازار مالی
در اینجا برخی از انواع رفتارهای سرمایه گذاران را بررسی می کنیم.
زیان‌گریزی
به طور کلی ریسک پذیری و ریسک گریزی (Loss Aversion) مساله مهمی در بازارهای مالی به حساب می آید. با فرض بر ریسک گریز بودن افراد در دانش مالی، افراد زمانی ریسک را می پذیرند که در قبال آن بتوانند پاداش متناسبی را به دست آورند. به طور کلی فردی که ریسک می کند ممکن است هم ضرر کند و هم سود ببرد. این احتمال در هر دو حالت وجود دارد اما اهمیت پذیرش زیان در بازار مالی بسیار بیشتر است.
دانش مالی رفتاری بررسی می کند که افراد هنگامی که یک سهام سودآور دارند به سرعت آ را می فروشند اما در مقابل سهام یا دارایی که با ضرر همراه شده است چنین رفتاری ندارند و تا مدت ها سهم خود را نگه می دارند به امید اینکه روزی با افزایش قیمت مواجه شود. در چنین مواقعی افراد ریسک نگهداری سهم را به فروش سهم و پذیرش زیان ترجیح می دهند.
اعتماد به‌نفس بیش از حد
اعتماد به نفس یا Over confidence شرایطی است که افراد توانایی خود را در برابر شناخت بازار و اتفاقات آینده بیش از حد تصور می کنند. در این شرایط ممکن است برآورد سوددهی یک سهام را بیشتر از آنچه که هست برآورد کنند و همین امر سرمایه گذار را به خرید و فروش بیشتر وامیدارد و هزینه های بیشتری بر دوش سرمایه گذار می گذارد.
نیاز به تایید شدن
افراد هنگامی که بر روی یک دارایی مشخص سرمایه گذاری می کنند، تمایل دارند خبرهایی از قبیل سودده بودن و متناسب بودن خریدشان ببینند و بشنوند. اگر کسی اطلاعاتی خلاف آن را بشنوند سعی می کنند از آن دوری کنند و سعی دارند بر صحیح بودن تصمیمشان تاکید کنند.
بررسی و محاسبه ذهنی
افراد معمولا تک تک دارایی های خود را حساب می کنند و سود و زیان هریک را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می دهند. در حالی که سبد سرمایه گذاری فرد باید بررسی شود و مجموع سود و زیانی که به دست آمده محاسبه شود. هرکدام از انواع دارایی های مالی در سبد سرمایه گذاری میتواند پوشش مناسبی برای دیگر دارایی ها باشد و مجموع سود به دست آمده اهمیت دارد.
مالی رفتاری بر چه اساسی ایجاد شده است؟
یکی از پایه های اصلی دانش مالی کلاسیک با فرض عقلایی بودن سرمایه گذاران است و تقریبا همه نظریه های مالی کلاسیک مثل نظریه پرتفوی و مدل قیمت گذاری دارایی و غیره متاثر از همین فرض است. از نظر دانش مالی رفتاری این فرض واقعی نیست و به دلیل واقعی نبودن نمی تواند رفتار سرمایه گذاران را توجیه کند.
درک رفتار اقتصادی و روانشناسی اقتصادی
روانشناسی و اقتصاد شاخه ای است که سعی میکند علت رفتار افراد را بررسی کند که چرا در برخی مواقع افراد احساسی شده و تصمیمات احساسی می گیرند. گاهی اوقات این تصمیم گیری های احساسی منجر به اخذ تصمیمات اشتباه خواهد شد. در حالی با استفاده از منطق می‌توانند از پیش بینی مدل‌های اقتصادی پذیرفته شده پیروی کنند. رفتارهای اکتشافی و رفتارهای سوگیری دو نوع رفتار انسانی است که در اقتصاد رفتاری نقش مهمی دارد. این دانش بررسی می کند که چرا افراد حتی با تجربه، خیلی دیر اقدام به خرید می کنند و خیلی زود برای فروش مهیا می شوند.
سوالات متداول
جمع بندی
رفتارهای متعددی در حوزه مالی رفتاری شناسایی شده است که بسیار بحث برانگیز بوده و به عنوان سوگیری در حوزه بازار مالی است. هرچند که بازارهای مالی در این دهه های اخیر به خصوص در ایران نیز بسیار رشد داشته اما بحث مالی رفتاری و ارتباط افراد در مواجهه با شرایط مختلف باید مورد تحلیل بیشتری قرار بگیرد.
مطالعاتی که در دانش مالی رفتاری صورت می گیرد سعی بر آن دارد با استفاده از دانش روانشناسی و وارد کردن عوامل روانشناختی به نظریه و مدل های مالی، آنچه در بازارمالی رخ می دهد را شناسایی کرده و توجیهی برای رفتار سرمایه گذاران ارائه کند. این دانش اکنون مورد توجه بسیاری از فعالان این حوزه قرار گرفته است و نظرات بسیاری را به خود جلب کرده است.