آربیتراژ نوعی از معامله است که در آن ضرر و زیانی وجود ندارد و حتی اگر سودی برای افراد به همراه نیاورد و سود آن صفر باشد باز هم بازده و ریسک سرمایه گذاری آن منفی نیست. آربیتراژ به معنای به دست آوردن سود از اختلاف قیمت در بازارهای مختلف بدون پذیرش هیچگونه ریسکی است. با ورود آربیتراژ گران به بازار، تعادل میان عرضه و تقاضا بیشتر شده و فرصت آربیتراژ کوتاه تر می شود. ما در این مطلب از نوویرا سعی برآن داریم مفهوم آربیتراژ را به طور شفاف توضیح دهیم. با ما همراه باشید.
آربیتراژ چیست؟
معاملاتی که به طور معمول و روزمره انجام می شود و حتی نیاز به هیچگونه تخصص خاصی هم ندارد. در معامله های هر روزه افراد سعی برآن دارند که محصول یا کالایی را با قیمت کم بخرند و با قیمت بالاتر بفروشند. اگر در بازارهای مختلف اختلاف قیمت وجود داشته باشد، فرصت خرید و فروش آربیتراژ ایجاد می شود.
برای درک بهتر این حالت فرض کنید در بازارهای مختلف یک کالای به خصوصی، با قیمت های مختلف عرضه می شود. از آنجائیکه همه به دنبال خرید ارزان هستند اگر در یک بازار این محصول با قیمت ارزان فروخته شود همه افراد به سمت آن برای خرید ارزان کشش پیدا خواهند کرد. در مقابل زمانی که تقاضا زیاد شود قیمت هم بالاتر می رود. بنابراین باید از این فرصت آربیتراژ استفاده کرد چراکه زود این موقعیت از دست می رود.
فرصت آربیتراژ برای همه افراد به دست نمی آید. ماجرای خرید ارزان و فرش گران و سود بردن از این خرید و فروش در ظاهر کاری بسیار ساده و آسان به نظر می رسد. اما گاهی در بازارهای مختلف می بینیم که هزینه های پنهانی وجود دارند که لاجرم باید آنها را پرداخت کرد. بعد از حساب و کتاب خواهید دید که سود چندانی برایتان باقی نمانده است. بنابراین همه در تلاش هستند تا هزینه ه را کاهش داده تا بتوانند سود بالاتری کسب کنند.
این فرصت ها رقابتی هستند و در بازار تنها افرادی که با تجربه هستند و کارشناسان حرفه ای به حساب می آیند می توانند از این فرصت آربیتراژ بهره ببرند. آربیتراژ انواع مختلفی دارد که در ادامه به ذکر آنها خواهیم پرداخت.
انواع آربیتراژ چیست؟
افرادی که هر روزه در حال معامله کردن هستند با انواع مختلفی از آربیتراژ مواجه اند.
- آربیتراژ فاصله ای یا مکانی
- آربیتراژ زمانی
- آربیتراژ آماری
- آربیتراژ مثلثی
آربیتراژ فاصله ای یا مکانی
این نوع از آربیتراژ به بعد مکانی و موقعیت جغرافیایی اشاره دارد. این موقعیت می تواند اختلاف قیمت یک کالا یا جنس خاص در یک شهر با شهر دیگر باشد و یا بین کشورهای مختلف و در سطوح بین المللی باشد. قیمت ها در بورس کشورهای مختلف را در نظر بگیرید. با توجه به شرایط کنونی همه افراد میتوانند قیمت ها را به طور لحظه ای در بورس کشورهای مختلف ببینند. به عنوان مثال ممکن است سهام یک شرکت خاص در یک کشور n تومان عرضه شود اما در کشوری دیگر n+1 باشد. در این شرایط فردی که بتواند سهامی را به قیمت n تومان بخرد و در کشوری دیگر به قیمت n+ 1 تومان بفروشد. از این فرصت بهره برده و سود به دست آورده است. البته با توجه به مثال زده شده، افراد در شرایطی این معامله سود می برند که آن را در سطح کلان و با قیمت های بسیار بالا خرید و فروش کنند. از جمله عواملی که باعث اختلاف قیمت در بازارهای مختلف می شود، نوسان نرخ ارز است. در شرایطی که خریدار و فروشنده افراد خبره و با مهارتی باشند می توانند از این نوسان به نفع خود بهره ببرند. کالایی را با قیمت ارزان بخرند و با قیمت بسیار بالاتر بفروشند.
آربیتراژ زمانی
این از آربیتراژ با اختلاف قیمت و فرصت کسب سود در یک بازه زمانی اشاره دارد. خرید در یک بازار و فروش آن در بازاری دیگر می تواند این فرصت سود و بهره وری را برای افراد فراهم آورد.
مثلا گواهی سپرده یک کالا را خریداری کرده و در بازار با قرارداد آتی آن را در موقعیت فروش قراردهند. در این شرایط افراد می توانند در این برهه زمانی از اختلاف قیمت یک کالا در بازارهای مختلف استفاده کنند.
آربیتراژ آماری
آربیتراژ آماری مربوط به زمانی می شود که قیمت آماری در اوراق بهادار متفاوت است. سرمایه گذاران به دلایل مختلفی رفتارهای خاصی از خود بروز می دهند. سرمایه گذاران سعی دارند که ریسک ناشی از معاملات خود را کاهش دهند بنابراین همیشه برمبنای آمار و ملاحظات بنیادی عمل نمی کنند. به عنوان مثال در بورس تهران این شرایط به وضوح دیده می شود. افراد برای افزایش نقدینگی خود و کاهش ریسک، اقدام به فروش و نقد کردن سرمایه خود می کنند. در این شرایط حتی حاضر به پرداخت ضرر نیز هستند. این فرصت ها موقعیت کسب سود زیادی را فراهم می آورد.
آربیتراژ مثلثی
آربیتراژ مثلثی معمولا در بازار ارز صورت می پذیرد. در بازار ارز افراد سعی میکنند یک ارز را به ارز دوم، و دومی را به ارز سوم تبدیل کنند و در نهایت به ارز اولیه برمیگردند. اگر کارمزد خرید و فروش کمتر از اختلاف قیمت ارزها باشد، این معاملات با سود همراه خواهند بود.
آربیتراژ در ایران
بروز فرصت آربیتراژ باعث تعادل در بازار و تعادل بین عرضه و تقاضا می شود و باعث کارایی بازار شده و در نهایت باعث رونق اقتصاد خواهد شد. اگر ساختار اقتصادی مناسب باشد فرصت های آربیتراژی کوتاه و کوتاه تر شده و بازارها مناسب تر و کاراتر می شوند. هر چه تعداد و پایداری فرصت‌های سود بدون ریسک یا همان آربیتراژ بیشتر باشد، انگیزه کمتری برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد اقتصادی وجود خواهد داشت. نمونه چنین وضعیتی را در ایران مشاهده می‌کنیم.
به عنوان مثال، نرخ بهره و سود بانکی را در نظر داشته باشید. نرخ بهره بانکی یک نرخ ثابت است که بدون توجه به مکانیزم‌های بازار، توسط دولت تعیین می‌شود. در شرایطی که این نرخ نسبت به تورم پایین‌تر باشد، افراد تشویق می‌شوند وام بانکی دریافت کنند و با آن، ملک، ارز، اوراق مشارکت یا … بخرند. با توجه به این که نرخ بهره ثابت است، قانون اجازه تعدیل را به بازار نمی‌دهد و این دقیقا متضاد توسعه و رشد اقتصادی است.
جمع بندی
آربیتراژ یک مفهوم در بازارهای مالی است که به خرید و فروش بدون ریسک و در مدت زمان کم اشاره دارد. یعنی فرصت های آربیتراژی کوتاه هستند که موجب به دست آوردن سود برای افراد می شوند. کالایی با قیمت پایین خریده می شود و با قیمت بالاتر فروخته می شود. این فرصت کسب سود از اختلاف قیمت بین بازارهای مختلف بدست می آید. ما در این مطلب به انواع آربیتراژ اشاره کردیم هرچه اقتصاد کشور پویاتر باشد فرصت های آربیتراژی کوتاه تر است و در نهایت تعادل در بازارهای مختلف ایجاد می شود.