ریسک نقدشوندگی به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک دارایی یا سرمایه نمی‌تواند به سرعت و بدون ضرر قابل توجهی به پول نقد تبدیل شود. در بازارهای مالی، این ریسک به ویژه مهم است، زیرا نقدشوندگی بالا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در مواقع نیاز فوری، بدون نگرانی از کاهش ارزش دارایی‌هایشان، آنها را به فروش برسانند. تصور کنید که شما یک ملک یا یک اثر هنری باارزش دارید. اگر بخواهید به سرعت آن را بفروشید، ممکن است نتوانید به قیمت مطلوبی دست یابید یا حتی ممکن است مدت زمان زیادی طول بکشد تا مشتری مناسب پیدا کنید. این حالت، نمونه‌ای از ریسک نقدشوندگی است. در contrast، دارایی‌هایی مانند سهام شرکت‌های بزرگ در بورس به راحتی قابل خرید و فروش هستند و معمولاً در زمان کوتاهی می‌توان آنها را به نقد تبدیل کرد.
ریسک نقدشوندگی نه تنها بر سرمایه‌گذاران فردی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به کل بازار مالی نیز آسیب بزند. در شرایط بحرانی اقتصادی، زمانی که سرمایه‌گذاران به‌طور همزمان به دنبال نقد کردن دارایی‌های خود هستند، می‌تواند منجر به کاهش شدید قیمت‌ها و ایجاد نوسانات غیرقابل پیش‌بینی در بازار شود. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف ریسک نقدشوندگی، عوامل مؤثر بر آن و راهکارهای مدیریت این ریسک خواهیم پرداخت.
تعریف ریسک نقدشوندگی
ریسک نقدشوندگی به حالتی گفته می‌شود که یک سرمایه‌گذار نمی‌تواند دارایی‌اش را به سرعت و به قیمت مناسب بفروشد. این مشکل معمولاً زمانی پیش می‌آید که بازار برای خرید و فروش آن دارایی، مانند سهام یا اوراق قرضه، کافی نیست.
اگر سرمایه‌گذار بخواهد دارایی‌اش را بفروشد و خریداران کافی وجود نداشته باشند، ممکن است ناچار شود آن را با قیمت پایین‌تری بفروشد تا زودتر نقد شود. این وضعیت باعث می‌شود که سرمایه‌گذار ضرر کند و نتواند از فروش دارایی‌اش به ارزش واقعی‌اش بهره‌مند شود.
مثالهایی از ریسک نقد شوندگی
برای درک بهتر این موضوع به دو مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید شما سهام یک شرکت کوچک و نوپا را در بورس خریداری کرده‌اید. این شرکت به دلیل حجم پایین معاملات و عدم توجه سرمایه‌گذاران بزرگ، بازار محدودی دارد. اگر بخواهید سهام خود را بفروشید، ممکن است به سختی خریدار پیدا کنید یا مجبور شوید آن را با قیمت پایین‌تری بفروشید، زیرا دیگر سرمایه‌گذاران تمایلی به خرید این سهام ندارند. به این ترتیب، شما برای نقد کردن سهام خود متحمل ضرر می‌شوید.
برای مثالی دیگرتصور کنید شما اوراق قرضه یک شرکت متوسط را خریداری کرده‌اید. این اوراق به‌ندرت در بازار معامله می‌شوند و بنابراین نقدشوندگی پایینی دارند. هنگامی که بخواهید این اوراق را بفروشید، ممکن است با کمبود خریداران مواجه شوید یا مجبور شوید آنها را با تخفیف قابل توجهی به فروش برسانید. در این حالت، ریسک نقدشوندگی باعث می‌شود که نتوانید اوراق خود را به قیمت واقعی یا نزدیک به آن بفروشید.
این مثال‌ها نشان می‌دهند که در بازار بورس، به ویژه در مورد دارایی‌های کم‌معامله، ریسک نقدشوندگی می‌تواند تأثیرات منفی بر سرمایه‌گذاران داشته باشد.
ریسک نقدشوندگی اوراق بهادار
اوراق بهادار معمولاً در بازارهای بورس ریسک نقدشوندگی پایینی دارند. به این خاطر که در این بازارها تعداد خریداران و فروشندگان زیاد است و معاملات به راحتی انجام می‌شود. به عبارت دیگر، با وجود حجم بالای معاملات، سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت دارایی‌های خود را به فروش برسانند بدون اینکه نگران کاهش قیمت باشند. با این حال، در بازار بورس ایران، شرایط متفاوت است. محدودیت‌های نوسان قیمت و صف‌های خرید و فروش می‌توانند ریسک نقدشوندگی را افزایش دهند. در واقع، در این بازار، سهام شرکت‌های کوچک‌تر به ویژه با ریسک نقدشوندگی بالاتری مواجه‌اند. زمانی که شما نمی‌توانید سهام خود را به قیمت واقعی و در زمان مناسب بفروشید، این همان ریسک نقدشوندگی است.
علاوه بر این، در شرایط بحرانی اقتصادی، حتی سهام شرکت‌های بزرگ نیز ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد و نقد کردن آنها دشوار شود. به این ترتیب، ریسک نقدشوندگی می‌تواند بر تمام سطوح بازار تأثیر بگذارد، هرچند که معمولاً برای شرکت‌های کوچک‌تر این ریسک بیشتر محسوس است.
دلایل و عوامل مؤثر بر ریسک نقدشوندگی چیست؟
ریسک نقدشوندگی تحت تأثیر عوامل و دلایل متعددی قرار دارد که می‌توان آنها را در چند دسته کلی طبقه‌بندی کرد:
- ۱. ویژگی‌های بازار
- هرچه حجم معاملات در یک بازار بیشتر باشد، ریسک نقدشوندگی کمتر است. بازارهای فعال با تعداد زیاد خریداران و فروشندگان معمولاً نقدشوندگی بالاتری دارند.
وجود انواع مختلف دارایی‌ها در یک بازار کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاران به راحتی دارایی‌های خود را به فروش برسانند. - ۲. ویژگی‌های دارایی
دارایی‌های مختلف از نظر نقدشوندگی متفاوت هستند. به‌عنوان مثال، سهام شرکت‌های بزرگ معمولاً نقدشوندگی بالاتری نسبت به سهام شرکت‌های کوچک دارند.
دارایی‌های با بازار کوچک‌تر، مانند سهام‌های کم‌معامله، بیشتر در معرض ریسک نقدشوندگی قرار دارند. - ۳. شرایط اقتصادی
در زمان‌های بحران اقتصادی یا نوسانات شدید بازار، ریسک نقدشوندگی افزایش می‌یابد زیرا سرمایه‌گذاران ممکن است به سرعت دارایی‌های خود را بفروشند و این امر باعث کاهش قیمت‌ها می‌شود.
تغییرات در نرخ بهره می‌تواند بر نقدشوندگی تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره ممکن است باعث کاهش تقاضا برای برخی دارایی‌ها شود. - ۴. عوامل روان‌شناختی
احساسات بازار مثل ترس یا طمع سرمایه‌گذاران می‌تواند بر نقدشوندگی تأثیر بگذارد. در زمان‌های عدم اطمینان، ممکن است سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به خرید داشته باشند، که به نوبه خود ریسک نقدشوندگی را افزایش می‌دهد. - ۵. مقررات و سیاست‌ها
قوانین و مقرراتی که بر فعالیت‌های بازار تأثیر می‌گذارند، می‌توانند بر نقدشوندگی دارایی‌ها تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، محدودیت‌های معاملاتی و صف‌های خرید و فروش می‌توانند مانع از انجام سریع معاملات شوند. - ۶.عمق بازار
عمق بازار به تعداد خریداران و فروشندگان فعال در یک بازار اشاره دارد. زمانی که تعداد خریداران و فروشندگان به اندازه‌ای باشد که معاملات به راحتی انجام شوند و صف‌های خرید و فروش تشکیل نشود، به این بازار عمق زیادی گفته می‌شود.
در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران می‌توانند هر زمان که بخواهند سهام خود را بخرند یا بفروشند بدون اینکه نگران تأثیر منفی بر قیمت‌ها باشند. به عبارت دیگر، بازارهای عمیق معمولاً نقدشوندگی بالایی دارند و سرعت انجام معاملات نیز در آنها بیشتر است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران احساس اطمینان بیشتری داشته باشند و بتوانند تصمیمات خود را سریع‌تر اجرا کنند.
شناخت این عوامل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک نقدشوندگی را بهتر مدیریت کنند و تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری اتخاذ نمایند.
انواع ریسک نقدشوندگی چیست؟
ریسک نقدشوندگی می‌تواند به دو دسته اصلی تقسیم شود:
۱. ریسک نقدینگی در بودجه
این نوع ریسک به توانایی یک فرد یا سازمان برای تأمین نقدینگی کافی در زمان نیاز اشاره دارد. به عبارت دیگر، اگر شما نتوانید به سرعت پول نقد لازم را برای پرداخت هزینه‌ها یا تعهدات مالی خود پیدا کنید، با ریسک نقدینگی در بودجه مواجه هستید. مثلاً اگر شما درآمد ثابتی دارید، اما هزینه‌های غیرمنتظره‌ای پیش بیاید، ممکن است نتوانید به سرعت پول نقد جمع‌آوری کنید و این وضعیت می‌تواند برای شما مشکل‌ساز شود.
۲. ریسک نقدینگی در بازار
این نوع ریسک به توانایی خرید و فروش دارایی‌ها در بازار بدون تأثیر بر قیمت آنها مربوط می‌شود. به عبارت دیگر، اگر شما بخواهید دارایی‌تان را به فروش برسانید و نتوانید به سرعت خریدار پیدا کنید یا مجبور شوید آن را با قیمت پایین‌تری بفروشید، با ریسک نقدینگی در بازار روبرو هستید. این وضعیت معمولاً در بازارهایی که تعداد خریداران و فروشندگان کم است یا در زمان‌های بحرانی اقتصادی بیشتر دیده می‌شود.
به طور خلاصه، ریسک نقدینگی در بودجه به تأمین مالی مربوط می‌شود، در حالی که ریسک نقدینگی در بازار به خرید و فروش دارایی‌ها مرتبط است.
عوامل مؤثر بر نقدشوندگی سهام
عوامل مؤثر بر نقدشوندگی سهام می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
۱. حجم معاملات
هرچه حجم معاملات یک سهام بیشتر باشد، نقدشوندگی آن نیز بالاتر است. یعنی اگر تعداد بیشتری از افراد این سهام را خرید و فروش کنند، شما می‌توانید به راحتی سهام خود را به قیمت مناسب بفروشید.
۲. تعداد خریداران و فروشندگان
بازاری که در آن تعداد زیادی خریدار و فروشنده وجود دارد، نقدشوندگی بیشتری دارد. این به این معناست که شما می‌توانید سریع‌تر به معامله بپردازید و احتمال اینکه مجبور شوید سهام خود را به قیمت پایین‌تری بفروشید، کمتر می‌شود.
۳. نوع سهام
سهام شرکت‌های بزرگ و معروف معمولاً نقدشوندگی بیشتری دارند. این به این دلیل است که این شرکت‌ها معمولاً اقبال بالاتری دارند و بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران هستند. در مقابل، سهام شرکت‌های کوچک‌تر، به ویژه آنهایی که کمتر شناخته شده‌اند، ممکن است نقدشوندگی کمتری داشته باشند.
۴. شرایط بازار
وضعیت کلی بازار نیز بر نقدشوندگی تأثیر دارد. در زمان‌های بحران یا نوسانات شدید اقتصادی، ممکن است سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به خرید و فروش داشته باشند، که این موضوع می‌تواند نقدشوندگی را کاهش دهد.
۵. مقررات و محدودیت‌ها
قوانین و مقرراتی که بر بازار تأثیر می‌گذارند، می‌توانند بر نقدشوندگی سهام نیز اثرگذار باشند. به عنوان مثال، محدودیت در نوسان قیمت یا صف‌های خرید و فروش می‌تواند مانع از انجام سریع معاملات شود.
۶. اطلاعات و شفافیت
اگر اطلاعات مالی و عملکرد شرکت به‌طور شفاف و به‌موقع در دسترس باشد، سرمایه‌گذاران بیشتری تمایل به خرید و فروش آن سهام خواهند داشت. این موضوع می‌تواند به افزایش نقدشوندگی کمک کند
اهمیت مدیریت ریسک نقدشوندگی
درک و مدیریت ریسک نقدشوندگی برای سرمایه‌گذاران حیاتی است، زیرا می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها و تصمیمات مالی آنها داشته باشد. بازارهای با عمق کافی و نقدشوندگی بالا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با اطمینان بیشتری به خرید و فروش دارایی‌های خود بپردازند. شناخت ریسک نقدشوندگی و عوامل مؤثر بر آن می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا استراتژی‌های بهتری برای مدیریت دارایی‌های خود و کاهش خطرات مالی اتخاذ کنند.
جمع بندی
ریسک نقدشوندگی به احتمال عدم توانایی تبدیل سریع دارایی‌ها به پول نقد بدون متحمل شدن ضرر قابل توجه اشاره دارد. این ریسک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: ریسک نقدینگی در بودجه، که به توانایی تأمین نقدینگی کافی در زمان نیاز مربوط است، و ریسک نقدینگی در بازار، که به توانایی خرید و فروش آزادانه دارایی‌ها در بازار بدون تأثیر منفی بر قیمت اشاره دارد. عوامل مؤثر بر نقدشوندگی شامل حجم معاملات، تعداد خریداران و فروشندگان، نوع سهام، شرایط کلی بازار، مقررات معاملاتی و شفافیت اطلاعات است. درک و مدیریت این ریسک برای سرمایه‌گذاران حیاتی است، زیرا می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها و تصمیمات مالی آنها داشته باشد. بازارهای با عمق کافی و نقدشوندگی بالا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با اطمینان بیشتری به خرید و فروش دارایی‌های خود بپردازند.
