مفهوم سبد گردانی یکی از اصطلاحات پرکاربرد در بازار مالی بورس است. خدمات سبدگردانی توسط شرکت های کارگزاری یا شرکت هایی که دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار هستند، ارائه می شود. با بستن قرارداد سبدگردانی، سرمایه‌گذار مسئولیت مدیریت دارایی و معاملات اوراق بهادار را به افراد خبره که مهارت و دانش و تجربه برای اینکار را دارند، واگذار می‌کند. این خدمات بطور اختصاصی به سرمایه‌گذار بصورت جداگانه ارائه می‌شود (برخلاف صندوق سرمایه‌گذاری که سرمایه تعداد زیادی از افراد با هم مدیریت می‌گردد). هنگامی که قرارداد سبدگردانی، بین سرمایه‌گذار و سبدگردان منعقد می‌شود، شما با اصطلاحات پر کاربرد در سبدگردانی مواجه خواهید شد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد. با سبدگردان اختصاصی نوویرا در ادامه همراه باشید.
۱۳ اصطلاح رایج در سبدگردانی
آشنایی با اصطلاح و مفاهیم پرکاربرد در سبدگردانی به شما کمک می کند تا هنگام سرمایه گذاری با دانش بیشتری اقدام به این کار کنید. افراد هنگام سرمایه گذاری تمایل دارند سود بیشتری به دست آورده و ضرر مالی کمتری را تجربه کنند. به علاوه اگر فردی بخواهد در بازار مالی بورس سرمایه گذاری کند و با مفاهیم آن آشنایی نداشته و در ابتدای راه باشد، حتما باید با اصلاحات پرکاربرد و رایج سبد گردانی آشنا باشد. ما در مطلب سبدگردانی چیست؟ به توضیح کامل سبدگردانی پرداختیم. در اینجا با اصطلاحات رایج آن آشنا خواهید شد:
- 1. سرمایه‌گذار (investor)
سرمایه گذار شخصی است که سرمایه خود را جهت مدیریت دارایی در اختیار سبدگردان قرار می دهد. اشخاص زیادی هستند که تمایل دارند به بازارمالی بورس وارد شوند اما در زمینه سرمایه گذاری اطلاعات کمی دارند و یا افرادی هستند که زمان کافی برای مدیریت دارایی و خرید و فروش سهام ندارند. این افراد می توانند با بستن یک قرارداد سبدگردانی، با اطمینان کامل دارایی خود را به افرادی بسپارند که دارایی را مدیریت کرده و به آنها سود برسانند. - ۲. سبد اوراق بهادار (portfolio)
مجموع دارایی‌هایی است که به سرمایه‌گذار تعلق داشته و بر اساس قرارداد سبدگردانی و متمم‌های آن در اختیار سبدگردان قرارداده شده است. سبد اختصاصی برای هر سرمایه گذار به طور جداگانه اختصاص پیدا می کند. - ۳. سبدگردانی (Portfolio Management)
تصمیم به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار یا افتتاح سپرده‌های بانکی، خرید سهام یا انجام هرگونه سرمایه‌گذاری مجازدیگر توسط سبدگردان، که به نام سرمایه‌گذار از محل سبد اختصاصی وی به منظور کسب انتفاع برای سرمایه‌گذار صورت می گیرد. به زبان ساده تمام معاملات صورت گرفته طبق قوانین بورسی از سوی سبدگردان انجام می شود تا سرمایه گذار را به سود بالاتری برساند. این فرآیند سبدگردانی نام دارد. - ۴. سبدگردان/پرتفوگردان (Portfolio Manager)
کسی است که دارایی را مدیریت کرده و مسئولیت نظارت مستمر بر آن را در ازای دریافت کارمزدی معین پذیرفته است. این فرد باید از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، مجوز رسمی برای فعالیت داشته باشد. - ۵. امین/متولی سبد (Trustee)
شخص حقوقی است که مطابق دستورالعمل تأسیس و فعالیت سبدگردان انتخاب شده و ضمن انعقاد قرارداد با سبدگردان، وظایف پیش‌بینی شده در دستورالعمل یاد شده را در خصوص سبدگردان به عهده گرفته است. متولی سبد را سبدگردان با تایید سازمان بورس معرفی می کند. - ۶. قرارداد (Contract)
منظور قراردادی است که بین سرمایه‌گذار و شرکت سبدگردان است. بندها و تبصره های قانونی در خصوص نوع فعالیت و شرایط موجود در قرارداد به طور کلی آورده می‌شود و به امضا طرفین می رسد. - ۷.متمم قرارداد (Contract Amendment)
هرگونه تغییر در مفاد قرارداد از جمله برداشت سرمایه یا افزایش سرمایه توسط سرمایه‌گذار در سبد اختصاصی، با اضافه کردن متمم به قرارداد امکان‌پذیر است. متمم‌های قرارداد حتما باید به امضای طرفین قرارداد برسد. - ۸. کد سبدگردانی اختصاصی (PRX)
سازمان بورس برای همه قراردادهای سبدگردانی یک کد اختصاصی صادر می‌کند که با حروف PRX آغاز می‌شود. تمام کدهایی که با PRX آغاز می‌شوند، نشان دهنده یک قرارداد سبدگردانی هستند. در قرارداد سبدگردانی دارایی متعلق به سرمایه گذار بوده که سبدگردان مدیریت این دارایی را برعهده دارد. - ۹. کارمزد سبدگردانی (Portfolio Management Fee)
فرمول پیشنهادی کارمزد توافقی است و معمولا دارای دو بخش کارمزد مدیریت و عملکرد سبد است. کارمزد مدیریت مبتنی بر اخذ کارمزد ثابت مختصر است که براساس دارایی تحت مدیریت تعیین می‌شود؛ اما کارمزد عملکرد کاملا متغیر بوده و متناسب با افزایش بازده سبد سهام مدیریت شده و با توافق طرفین قرارداد تعیین می‌شود. در مواردی طبق قرارداد اگر بازدهی به حد نصاب نرسد سبدگردان نیز کارمزدی نخواهد داشت. - ۱۰. دارایی تحت مدیریت (AUM)
دارایی تحت مدیریت (Asset Under Management)، نشان‌دهنده ارزش بازارهمه دارایی‌های مالی است که یک نهاد مالی مانند صندوق سرمایه‌گذاری، شرکت سرمایه جسورانه یا یک کارگزاری، از طرف مشتریانش به مدیریت آن مشغول است. دارایی تحت مدیریت معمولا معیاری از اندازه و موفقیت شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری است. شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری معمولا کارمزد‌های خود را به تناسب دارایی تحت مدیریت تعیین می‌کنند، بنابراین دارایی‌های تحت مدیریت همراه با متوسط نرخ‌های کارمزد تعیین‌کننده اصلی درآمد‌های یک شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری هستند. - ۱۱. ارزش خالص دارایی (NAV)
مفهوم ارزش خالص دارایی (Net Asset Value) در واقع ارزش روز همه دارایی‌ها شامل سهام، مطالبات سود سهام، ملک، اوراق با درآمد ثابت و… پس از کسر ارزش روز بدهی‌ها است. اصطلاح NAV معمولا درباره ارزش خالص دارایی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های شاخصی، ETFها و سبدهای اختصاصی به‌کار می‌رود. برای آشنایی کامل با مفهوم NAV می توانید مطلب NAV چیست را مطالعه کنید. - ۱۲. قیمت پایانی
قیمت پایانی هر ورقه بهادار در هر روز، برابر قیمتی است که طبق مقررات در بازار رسمی به عنوان قیمت پایانی آن ورقه بهادار اعلام یا تعیین می‌شود. - ۱۳.بازده سبد (Returns)
به منظور ارائه‌ی روشی که بتوان از طریق آن بازدهی سبدهای اختصاصی و همچنین عملکرد سبدگردان را ارزیابی نمود، از دو فرمول شناخته‌شده جهانی تحت عناوین (الف) نرخ بازدهی پول وزنی (MWRR) و (ب) نرخ بازدهی زمان وزنی (TWRR) استفاده می‌شود. نرخ بازدهی پول وزنی برای هر سبد اختصاصی محاسبه می‌شود و به گونه‌ای طراحی شده تا بیانگر بازدهی هر سبد اختصاصی تحت مدیریت سبدگردان باشد. نرخ بازدهی زمان وزنی بیانگر بازدهی کل تمامی دارایی‌های تحت مدیریت سبدگردان است و نشان می‌دهد که سبدگردان به طور متوسط تا چه حد در مدیریت سبدهای اختصاصی تحت مدیریت خود، موفق به کسب بازدهی برای سرمایه‌گذاران شده است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران با توجه به بازدهی سبدگردان، می‌توانند عملکرد سبدگردان را ارزیابی نموده و در مورد سپردن مدیریت دارایی خود به سبدگردان تصمیم‌گیری کنند. سبدگردان، بازدهی سبد اختصاصی را به صاحب سبد مربوطه گزارش می‌کند، در حالیکه موظف است بازدهی سبدگردان را جهت اطلاع عموم در تارنمای خود منتشر کند.
مفاهیم رایج مرتبط با اوراق بهادار
اوراق بهادار برگه هایی هستند که دارای ارزش مالی هستند. این برگه‌ها امکان خرید و فروش دارند و بین افراد مبادله می شوند.
اوراق حقوق صاحبان سهام: سهام شرکت ها یا نهادهایی هستند که به طور مساوی تقسیم می شوند. به هرکدام از این قسمت ها یک سهم یا اوراق حقوق صاحبان سهام گفته می شود.
اوراق بدهی: این اوراق، برای تامین مالی پروژه ها فروخته می شوند. شرکت ها با فروش این اوراق می توانند منابع مورد نیاز خود را تامین کنند.
اوراق مشتقه: از جمله قراردادهای رایج در بازار مالی بورس هستند که ارزش آنها بر اساس کالا و یا دارایی پایه مشتق شده است. قیمت این اوراق براساس قیمت کالا یا دارایی مخص می‌گردد.
مفاهیم رایج مرتبط با سهام
سهام شرکت همان سرمایه شرکت است که به بخش های مساوی و کوچکتر تقسیم شده است. به هر کدام از قسمت ها یک سهم گفته می شود. بر همین اساس انواع سهم وجود دارد:
سهام شناور آزاد: سهام شناور سهامی است که دارنده آن آماده واگذاری و خرید و فروش آن سهام است. دارندگان این نوع سهام قصد حفظ سهام را ندارند و قابل معامله هستند.
سهامدار راهبردی: سهامداری است که میخواهد در طولانی مدت سهام خود را حفظ کند و قصد فروش آن را ندارد.
سهام عادی : سرمایه تقسیم شده شرکت که به طور مساوی به بخش یا سهم های مختلف تقسیم شده است. دارندگان این نوع سهام هیچ برتری نسبت به یکدیگر ندارند و بر اساس سهم خریداری شده در مالکیت شرکت سهیم اند.
سهام ممتاز: برخی از سهم ها با شرایط ویژه ای صادر می شوند و دارای مزایای بیشتری نسبت به سهام عادی هستند.
سود هر سهم EPS: سود شرکت ها در پایان سال مالی بررسی شده و ترازنامه مالی آنها بررسی می شود. سود به دست آمده شرکت مشخص شده و بر همین اساس سود هر سهم بدست می آید.
سود تقسیمی DPS: مقدار سود تقسیم‌شده توسط شرکت‌ها در پایان سال مالی است.
پرتفوی: برای مدیریت بهتر سبد سرمایه گذاری دارایی های سرمایه گذار به انواع مختلفی از سهام، سپرده یا سایر انواع دارایی‌ها اختصاص پیدا می کند. بدین ترتیب برای هر سرمایه گذار یک پرتفوی تشکیل داده می شود تا ریسک غیرسیستماتیک دارایی ها کاهش یابد. بدین ترتیب سود یک دارایی می تواند ضرر دارایی دیگر را پوشش دهد.
عرضه اولیه IPO : عرضه اولیه مخصوص شرکت هایی است که سهام خود را برای اولین بار در بورس به طور عمومی عرضه می کنند. با این روش شرکت ها به شرکت سهامی عام تبدیل شده و با فروش سهام خود می توانند سرمایه مورد نیاز خود را برای شروع یا ادامه فعالیت بدست آورند.
اصطلاحات رایج بازار سرمایه
در بازار سرمایه اصطلاحات مختلفی وجود دارد از جمله موارد زیر:
بورس: بازاری است که اوراق بهادار را مبادله می کند. بورس یک بازار مرجع است که سرمایه افراد و بخش‌های خصوصی را جمع آوری کرده تا منابع مالی برای تامین پروژه‌های سرمایه گذاری فراهم شود.
بورس کالا: بورس کالا بستری است که در آن انواع کالاها مثل محصولات کشاورزی، مواد اولیه ، انواع فلزات و غیره مبادله می شود.
فرابورس: فرابورس یک ساختاری شبیه به بورس دارد با این تفاوت که شرایط فعالیت و پذیرش شرکت ها آسان تر از بورس است.
بورس انرژی: همانطور که از نام آن پیداست معاملات مرتبط با حامل های انرژی مثل نفت و گاز و اوراق مبتنی بر آنها انجام می شود.
سوالات متداول
جمع بندی
مفاهیم مورد استفاده در سبدگردانی و بورس بسیار گسترده است که ما در این مطلب سعی کردیم به طور مختصر آنچه که افراد باید با آنها آشنا باشند را عنوان کنیم. هر کدام از این اصطلاحات مفاهیم گسترده ای دارند که ما سعی کرده ایم در بخش بلاگ نوویرا به طور جامع به شرخ آنها بپردازیم تا موضوع برای سرمایه گذاران به طور کامل روشن شود. هرچند که سبدگردانی به کمک افراد آمده تا با مدیریت بهتر بتواند افراد را به سود بهتر برساند اما بهتر است افرادی که می خواهند در بازار مالی بورس فعالیت داشته باشند تا جای ممکن با این اصطلاحات آشنایی داشته باشند. در خصوص سبدگردانی نوویرا می توانید از قسمت درباره سبدگردانی نوویرا بیشتر آشنا شوید.
