سبدگردان نوویرا
/
قرارداد یا اوراق سلف چیست؟ انواع، معایب و مزایا
اوراق سلف، به عنوان یکی از ابزارهای مالی اسلامی و زیرمجموعه اوراق صکوک، به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به فرد خود توجه بسیاری را به خود جلب کرده‌اند. این اوراق بر پایه عقد سلف عمل می‌کنند و به طور خاص، به خریداران این امکان را می‌دهند که کالای مورد نظر خود را در آینده با قیمتی مشخص و به صورت پیش فروش دریافت کنند. در این نوع قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود تا در تاریخ معینی کالای پایه را به خریدار تحویل دهد، در حالی که خریدار مبلغ قرارداد را به طور نقد پرداخت می‌کند. به عبارت دیگر، اوراق سلف نه تنها به تسهیل معامله و کاهش ریسک‌های تجاری کمک می‌کنند، بلکه نقش کلیدی در رونق و پویایی اقتصاد کشور دارند. با توجه به این ویژگی‌ها، اوراق سلف به یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی تبدیل شده‌اند. در ادامه با نوویرا همراه باشید تا جزئیات بیشتری را باهم بررسی کنیم.
اوراق سلف نوعی قرارداد است که در آن، فروشنده با دریافت پول نقد از خریدار، متعهد می‌شود که کالای مشخصی را در تاریخ معین به خریدار تحویل دهد. این نوع معاملات با معاملات نسیه متفاوت است. معمولاً قیمت کالا در قرارداد سلف از قیمت نقدی آن کمتر است. این تفاوت قیمت، به عنوان سودی که خریدار از قرارداد سلف به دست می‌آورد، شناخته می‌شود. به طور کلی، قراردادهای سلف برای تأمین مالی فروشنده ایجاد می‌شوند و به او کمک می‌کنند تا منابع مالی لازم برای تولید یا تأمین کالا را به دست آورد.
در بازار ایران، دو نوع اصلی اوراق سلف وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند:
اوراق سلف عادی به طور توافقی بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شوند و در خارج از بورس معامله می‌شوند. در این نوع اوراق، تنها یک کالای پایه وجود دارد و تنوع کالایی در این قراردادها مشاهده نمی‌شود. یکی از مشکلات اصلی این اوراق، عدم وجود بازار ثانویه است، به همین دلیل نقدشوندگی آن‌ها پایین است. به عبارت دیگر، اگر خریدار بخواهد اوراق سلف عادی خود را قبل از موعد سررسید منتقل کند، این کار دشوار خواهد بود. به همین خاطر، مهم‌ترین ریسک این اوراق، کمبود نقدشوندگی به دلیل نبود بازار ثانویه است.
اوراق سلف موازی استاندارد نسل جدیدی از قراردادهای سلف است که به عنوان نسخه پیشرفته تری از سلف عادی شناخته می‌شود. این نوع اوراق با هدف رفع محدودیت‌های موجود در سلف عادی طراحی شده و تجربه معاملات را به سطحی نوین ارتقا می‌دهد. یکی از چالش‌های اصلی سلف عادی، فقدان بازار ثانویه بود، که خریداران را از انتقال اوراق به افراد دیگر قبل از سررسید محدود می‌کرد. اما سلف موازی استاندارد با ایجاد یک بازار پویا، این مشکل را حل کرده است.
در این نوع اوراق، خریدار می‌تواند اوراق را به فرد دیگری واگذار کند، که باعث افزایش انعطاف‌پذیری در معاملات می‌شود و به خریدار این امکان را می‌دهد که ریسک خود را مدیریت کرده و از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کند.
مزایای اوراق سلف موازی استاندارد نسبت به سلف عادی شامل این موارد است:
همانطور که توضیح دادیم، اوراق سلف موازی استاندارد به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، تجربه‌ای به مراتب بهتر نسبت به اوراق سلف عادی ارائه می‌دهند. یکی از این ویژگی‌ها، تنوع کالایی بیشتر است که به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهد که در انواع مختلف کالاها سرمایه گذاری کنند و ریسک خود را کاهش دهند. همچنین، نقدشوندگی بالاتر این اوراق، به خریداران این اطمینان را می‌دهد که می‌توانند در مواقع نیاز، به سرعت اوراق خود را به فروش برسانند.
علاوه بر این، امکان انجام معاملات ثانویه، به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا قبل از موعد سررسید، اوراق خود را به دیگران واگذار کنند و این موضوع به افزایش انعطاف پذیری در مدیریت سبد سرمایه گذاری کمک می‌کند. در نهایت، نظارت و ضمانت سازمان بورس اوراق بهادار به افزایش اعتبار و امنیت این اوراق می‌انجامد، که این خود عاملی مهم در جلب اعتماد سرمایه گذاران است.
اوراق سلف به عنوان ابزاری مالی، مزایای متعددی برای خریداران دارند که شامل موارد زیر است:
اوراق سلف همچنین برای فروشندگان مزایای قابل توجهی دارد که شامل موارد زیر است:
تأمین مالی تولید: فروشندگان با عرضه اوراق سلف می‌توانند سرمایه لازم برای تولید کالاها و محصولات خود را تأمین کنند. این امر به تسریع فرآیند تولید در شرکت یا کارخانه کمک می‌کند.
کاهش ریسک نوسانات قیمت: با فروش اوراق سلف، فروشنده می‌تواند کالای خود را با قیمتی از پیش تعیین شده به خریدار بفروشد، که این موضوع او را از ضرر ناشی از کاهش قیمت کالاها در آینده محافظت می‌کند.
تضمین معامله: معاملات اوراق سلف تحت نظارت سازمان‌های مربوط به بازار بورس انجام می‌شود که این امر امنیت بیشتری برای فروشندگان فراهم می‌آورد و احتمال بروز مشکلات را به حداقل می‌رساند.
نبود بازار ثانویه: قراردادهای سلف معمولاً فاقد بازار ثانویه هستند که امکان معامله مجدد را محدود می‌کند.
عدم انعطاف پذیری: خریداران نمی‌توانند به‌سرعت به تغییرات قیمت کالاها واکنش نشان دهند.
مشکلات نقدینگی: به دلیل محدودیت‌های بازار، نقدشوندگی قراردادهای سلف می‌تواند پایین باشد.
کم توجهی فعالان بازار: فعالان بازار ممکن است توجه کافی به قراردادهای سلف نداشته باشند، که می‌تواند منجر به کاهش تقاضا و معاملات شود.
برای انتخاب دارایی پایه در قراردادهای سلف موازی، شرایط زیر باید رعایت شود:
دارایی پایه اوراق سلف موازی استاندارد به مقدار مشخصی از یک دارایی اشاره دارد که قراردادهای سلف بر اساس آن معامله می‌شوند. فروشندگان موظفند در زمان مقرر، این دارایی را به خریدار تحویل دهند. دارایی‌های پایه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
از جمله اوراق سلف موازی معروف می‌توان به اوراق سلف سکه و اوراق سلف مسکن اشاره کرد.
اوراق سلف موازی استاندارد سکه نوعی اوراق بهادار است که به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهد تا به‌طور غیرمستقیم در بازار طلا سرمایه گذاری کنند. این اوراق بر پایه سکه تمام بهار آزادی طرح امام منتشر می‌شوند و در بورس کالا معامله می‌شوند.
اوراق سلف موازی استاندارد مسکن نیز نوعی اوراق بهادار است که بر اساس واحدهای مسکونی صادر می‌شود و در بورس کالا به فروش می‌رسد. در این نوع قرارداد، انبوه ساز موظف است در تاریخ سررسید، واحد مسکونی را به خریدار تحویل دهد.
برای خرید اوراق سلف موازی، سرمایه گذاران نیاز به داشتن کد بورسی دارند و این فرآیند در دو بازار اولیه و ثانویه انجام می‌شود. در بازار اولیه، ناشر اوراق، این اوراق را به خریداران عرضه می‌کند و قیمت آن‌ها را تعیین می‌کند. بعد از این مرحله، بازار ثانویه تشکیل می‌شود که در آن خریداران می‌توانند اوراق خریداری‌شده را به دیگران واگذار کنند و این امر به افزایش نقدشوندگی اوراق کمک می‌کند. در بازار ثانویه، خریداران می‌توانند در صورت افزایش قیمت کالای پایه، اوراق خود را با سود بفروشند و از ضرر ناشی از نوسانات قیمت در امان بمانند. همچنین، هیچ محدودیتی در تعداد دفعات خرید و فروش این اوراق تا تاریخ سررسید وجود ندارد، که این موضوع به انعطاف پذیری بیشتر معاملات کمک می کند.
عرضه اولیه اوراق سلف از طریق بورس کالای ایران اطلاع رسانی می‌شود و چند روز قبل از شروع عرضه، جزئیات مربوط به دارایی پایه، شرایط معامله، تاریخ سررسید و قیمت پایه در وب سایت بورس کالا قابل مشاهده است. این فرآیند به سرمایه گذاران امکان می‌دهد تا با آگاهی کامل، تصمیم گیری کنند.
برای انتشار اوراق سلف، شرکت‌ها باید مراحل قانونی خاصی را دنبال کنند. ابتدا، انتخاب یک مشاور با تجربه برای راهنمایی در انتخاب روش انتشار و تأمین نقدینگی ضروری است. سپس مدارک لازم به بورس کالا ارائه می‌شود و پس از بررسی و تأیید، شرکت باید تضمین‌های لازم را ارائه دهد. در نهایت، پس از طی این مراحل، اوراق سلف منتشر می‌شود و مشخصات آن به عموم اعلام می‌گردد، از جمله تاریخ سررسید که زمان تحویل کالای پایه به خریداران است.
سود اوراق سلف در دوره سررسید که معمولاً بین یک تا دو سال است، پرداخت نمی‌شود. در پایان این دوره، اصل پول به همراه سود به‌صورت یکجا به صاحبان اوراق پرداخت می گردد.
از جمله ویژگی‌های قراردادهای سلف موازی استاندارد این است که یک سود حداقل را بدون در نظر گرفتن قیمت دارایی پایه، برای خریدار تضمین می‌کنند. درصورتی که قیمت دارایی پایه افزایش یابد، سودی مازاد بر سود تضمین شده به سرمایه گذار تعلق خواهد گرفت.
اوراق سلف نوعی اوراق بهادار هستند که در آن خریدار متعهد به پرداخت قیمت کالا در زمان حال و فروشنده به تحویل کالا در تاریخ مشخصی در آینده متعهد می‌شود. این قراردادها بر اساس مقدار مشخصی از یک دارایی، که به آن دارایی پایه گفته می‌شود، معامله می‌شوند. دارایی پایه می‌تواند شامل کالاهای فیزیکی و کالاهای بدون قیمت‌گذاری دولتی باشد.
اوراق سلف به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: اوراق سلف عادی و اوراق سلف موازی استاندارد. اوراق سلف عادی در بازار ثانویه قابل معامله نیستند و نقدشوندگی پایینی دارند، در حالی که اوراق سلف موازی استاندارد در بورس کالا معامله می‌شوند و از نقدشوندگی بالایی برخوردارند. از مزایای اوراق سلف می توان به پوشش ریسک نوسانات قیمت، تأمین مالی و معافیت مالیاتی اشاره کرد. این ویژگی‌ها، اوراق سلف را به ابزاری جذاب برای سرمایه گذاران و تولیدکنندگان تبدیل کرده است.