اشباع خرید و فروش یکی از مفاهیم کلیدی در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی، به‌ویژه بورس، محسوب می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی به حدی افزایش یا کاهش می‌یابد که دیگر نمی‌تواند به همین سرعت ادامه یابد و به نوعی به نقطه‌ای می‌رسد که احتمال بازگشت قیمت وجود دارد. اشباع خرید به معنای آن است که قیمت یک دارایی به‌طور غیرمعمولی بالا رفته و نشانه‌ای از افزایش شدید تقاضا دارد، در حالی که اشباع فروش به وضعیتی اشاره دارد که قیمت به‌طورغیرمعمولی پایین آمده و نشانه‌ای از افزایش شدید عرضه است. این دو وضعیت می‌توانند سیگنال‌های مهمی برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند. به‌طور کلی، تشخیص صحیح این نقاط اشباع می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری درباره خرید یا فروش دارایی‌های خود بگیرند. به‌عنوان مثال، در شرایط اشباع خرید، بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که قیمت‌ها ممکن است به زودی کاهش یابد، در حالی که در شرایط اشباع فروش، احتمال افزایش قیمت‌ها وجود دارد.
در این مقاله از سبدگردان اختصاصی نوویرا به بررسی دقیق‌تری از مفهوم اشباع خرید و فروش، علائم و نشانه‌های آن، و نحوه استفاده از این اطلاعات در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خواهیم پرداخت. با درک بهتر این مفهوم، سرمایه‌گذاران می‌توانند استراتژی‌های معاملاتی مؤثرتری را طراحی کرده و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند.
مفهوم اشباع خرید و فروش در بورس
برای اینکه با این دو مفهوم آشناتر شویم، به ذکر توضیحات دقیقتر در خصوص این دو مفهوم می پردازیم.
مفهوم اشباع خرید (Overbought)
اشباع خرید به وضعیتی اطلاق می‌شود که قیمت یک دارایی (مانند سهام، کالا یا ارز) به‌طور غیرمعمولی افزایش یافته و به حدی رسیده است که تقاضای بازار نمی‌تواند این سطوح قیمت را ادامه دهد. در این حالت، خریداران به شدت فعال هستند و به نظر می‌رسد که قیمت به بالاترین حد خود نزدیک شده است. این وضعیت معمولاً به نشانه‌ی قدرت شدید خریداران و احتمال بازگشت قیمت به سمت پایین تعبیر می‌شود. اشباع خرید معمولاً با استفاده از اندیکاتورهای تکنیکال مانند RSI (شاخص قدرت نسبی) یا Stochastic Oscillator شناسایی می‌شود. زمانی که این اندیکاتورها به سطوح بالای ۷۰ یا ۸۰ برسند، نشانه‌ای از اشباع خرید هستند.
مفهوم اشباع فروش (Oversold)
در مقابل، اشباع فروش به وضعیتی اشاره دارد که قیمت یک دارایی به‌طور غیرمعمولی کاهش یافته و به حدی رسیده است که عرضه به قدری زیاد است که دیگر نمی‌تواند ادامه یابد. در این حالت، فروشندگان به شدت فعال هستند و قیمت به پایین‌ترین حد خود نزدیک شده است. این وضعیت معمولاً به نشانه‌ی ضعف شدید خریداران و احتمال بازگشت قیمت به سمت بالا تعبیر می‌شود. اشباع فروش نیز معمولاً با استفاده از اندیکاتورهای تکنیکال شناسایی می‌شود و زمانی که اندیکاتورها به سطوح پایین‌تر از ۳۰ یا ۲۰ برسند، نشانه‌ای از اشباع فروش هستند.
اهمیت اشباع خرید و فروش در بورس
اشباع خرید و فروش به عنوان یک مفهوم کلیدی در تحلیل تکنیکال، نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری و معاملاتی ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی جزئیات و اهمیت این مفهوم می‌پردازیم:
- ۱- اشباع خرید و فروش می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال قوی برای شناسایی نقاط عطف بازار عمل کند. زمانی که یک دارایی در وضعیت اشباع خرید قرار دارد، احتمال بازگشت قیمت به سمت پایین وجود دارد و می‌تواند فرصتی برای فروش یا اتخاذ موقعیت‌های کوتاه‌مدت باشد. برعکس، در حالت اشباع فروش، قیمت ممکن است به زودی افزایش یابد و می‌تواند یک فرصت خرید مناسب را ایجاد کند.
- ۲- درک وضعیت اشباع خرید و فروش می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های خود را بهتر مدیریت کنند. با شناسایی این نقاط، سرمایه‌گذاران می‌توانند از ورود به موقعیت‌های پرریسک در بازارهای اشباع خرید یا فروش خودداری کنند و به‌جای آن، در زمان‌های مناسب‌تری وارد بازار شوند.
- ۳- اشباع خرید و فروش به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که تصمیمات معاملاتی خود را بر اساس شواهد و داده‌های تکنیکال بگیرند. به‌جای اتکا به حدس و گمان یا احساسات! سرمایه‌گذاران می‌توانند از سیگنال‌های اشباع خرید و فروش برای تحلیل وضعیت بازار و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنند.
- ۴- سرمایه‌گذاران می‌توانند از اطلاعات مربوط به اشباع خرید و فروش به‌عنوان بخشی از استراتژی‌های معاملاتی خود استفاده کنند. برای مثال، برخی از معامله‌گران ممکن است از استراتژی‌های “خرید در اشباع فروش” و “فروش در اشباع خرید” استفاده کنند که می‌تواند منجر به کسب سود در نوسانات قیمت شود.
- ۵- اشباع خرید و فروش همچنین می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت روانشناختی بازار باشد. برای مثال، در شرایط اشباع خرید، احساسات مثبت و هیجان در بازار غالب است، در حالی که در اشباع فروش، احساسات منفی و ترس بر بازار حاکم است. درک این روانشناسی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا بهتر از رفتار بازار بهره‌برداری کنند.
- ۶- اشباع خرید و فروش معمولاً به‌عنوان یک نقطه شروع برای تجزیه و تحلیل‌های بیشتر در نظر گرفته می‌شود. سرمایه‌گذاران می‌توانند از این اطلاعات به‌عنوان بخشی از تجزیه و تحلیل جامع‌تری استفاده کنند که شامل بررسی روندهای قیمتی، الگوهای قیمتی، و دیگر اندیکاتورهای تکنیکال باشد.
بیشتر بخوانید: صندوق پوشش ریسک یا هج فاند (Hedge Fund) چیست؟
تفاوت‌های اشباع خرید و فروش
- ۱. تفاوت در خصوص تقاضا و عرضه
اشباع خرید: در این وضعیت، تقاضا به شدت بالاست و قیمت‌ها به سطوح بالایی رسیده‌اند. مثلا اگر قیمت یک سهام به دلیل اخبار مثبت به طور ناگهانی ۲۰ درصد افزایش یابد و به سطحی برسد که تحلیلگران آن را غیرمنطقی بدانند، می‌توان گفت که بازار در حالت اشباع خرید است.
اشباع فروش: در این حالت، عرضه به شدت بالاست و قیمت‌ها به سطوح پایینی رسیده‌اند. مثلا اگر یک شرکت به دلیل اخبار منفی مانند کاهش درآمد، قیمت سهامش به طور ناگهانی ۲۵ درصد کاهش یابد، احتمالاً بازار در وضعیت اشباع فروش قرار دارد. - ۲. احساسی شدن بازار
اشباع خرید: این وضعیت نشان‌دهنده خوش‌بینی و هیجان در بازار است. مثلا وقتی که سرمایه‌گذاران به شدت به آینده یک شرکت امیدوار هستند و حجم معاملات به شدت افزایش می‌یابد، بازار در حالت اشباع خرید قرار دارد.
اشباع فروش: این وضعیت نشان‌دهنده ناامیدی و ترس در بازار است. مثلا اگر سرمایه‌گذاران به خاطر اخبار منفی مداوم در مورد یک صنعت، به سرعت سهام خود را بفروشند، بازار در وضعیت اشباع فروش قرار می‌گیرد.
۳. پیش‌بینی حرکت قیمت
اشباع خرید: در این حالت، احتمال کاهش قیمت وجود دارد. مثلا اگر اندیکاتورهای تکنیکال مانند RSI بالای ۷۰ نشان دهند که یک دارایی در حالت اشباع خرید است، سرمایه‌گذاران ممکن است پیش‌بینی کنند که قیمت به زودی کاهش می‌یابد.
اشباع فروش: در این حالت، احتمال افزایش قیمت وجود دارد. مثلا اگر اندیکاتورهای تکنیکال مانند RSI زیر ۳۰ نشان دهند که یک دارایی در حالت اشباع فروش است، سرمایه‌گذاران ممکن است پیش‌بینی کنند که قیمت به زودی افزایش خواهد یافت.
بیشتر بخوانید: سواد مالی رفتاری یا behavioral finance چیست؟
انواع اشباع خرید و فروش
اشباع خرید و فروش ممکن است در شرایط مختلف و بر اساس عوامل گوناگون بروز کند. در اینجا به برخی از انواع اشباع خرید و فروش اشاره می‌کنیم:
- اشباع خرید کلاسیک
این نوع اشباع زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی به طور مداوم و سریع افزایش یابد و به سطوح قیمتی بالایی برسد. در این حالت، نشانه‌هایی از هیجان و خوش‌بینی شدید در بازار دیده می‌شود. معمولاً از اندیکاتورهایی مانند RSI یا Stochastic برای شناسایی این وضعیت استفاده می‌شود. - اشباع فروش کلاسیک
اشباع فروش کلاسیک زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی به سرعت و به طور مداوم کاهش یابد و به سطوح پایینی برسد. این وضعیت نشان‌دهنده ترس و ناامیدی در بازار است و معمولاً با استفاده از اندیکاتورها مانند RSI زیر ۳۰ شناسایی می‌شود. - اشباع خرید موقتی
این نوع اشباع ممکن است به دلیل اخبار یا رویدادهای خاصی به وجود آید که منجر به افزایش ناگهانی قیمت می‌شود، اما این افزایش معمولاً پایدار نیست. پس از یک دوره کوتاه، قیمت ممکن است به حالت عادی بازگردد. برای مثال، اگر یک شرکت خبر خوبی درباره یک قرارداد جدید منتشر کند، ممکن است قیمت سهام به سرعت افزایش یابد، اما این وضعیت ممکن است موقتی باشد. - اشباع فروش موقتی
اشباع فروش موقتی نیز مشابه اشباع خرید موقتی است، با این تفاوت که به دلیل اخبار منفی یا رویدادهای خاصی ایجاد می‌شود. این وضعیت ممکن است به سرعت برطرف شود و قیمت به حالت قبلی خود بازگردد. به‌عنوان مثال، اگر یک سهم به دلیل یک گزارش مالی ضعیف به شدت کاهش یابد، ممکن است پس از مدتی با بهبود شرایط، قیمت آن افزایش یابد. - اشباع خرید و فروش در روندهای مشخص
در برخی مواقع، اشباع خرید و فروش ممکن است در روندهای صعودی یا نزولی مستمر بروز کند. به‌عنوان مثال، در یک روند صعودی، ممکن است چندین بار به وضعیت اشباع خرید برسیم، اما قیمت همچنان ادامه یابد. در این حالت، سرمایه‌گذاران باید به دقت به تحلیل بازار بپردازند تا از نقاط عطف استفاده کنند. - اشباع خرید و فروش همزمان
در برخی مواقع، ممکن است بازار به طور همزمان در وضعیت اشباع خرید و فروش در بخش‌های مختلف باشد. به‌عنوان مثال، یک صنعت ممکن است در وضعیت اشباع خرید قرار داشته باشد در حالی که دیگری در وضعیت اشباع فروش است. این وضعیت می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری را در بخش‌های مختلف بازار شناسایی کنند.
شناسایی اشباع خرید و فروش با استفاده از تحلیل تکنیکال
در تحلیل تکنیکال، ابزارها و اندیکاتورهای متعددی برای شناسایی اشباع خرید و فروش وجود دارد. یکی از پرکاربردترین این ابزارها، شاخص قدرت نسبی (RSI) است که معمولاً بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند. زمانی که RSI بالای ۷۰ باشد، به عنوان نشانه‌ای از اشباع خرید تلقی می‌شود و نشان می‌دهد که قیمت ممکن است در آستانه کاهش باشد. برعکس، اگر RSI زیر ۳۰ باشد، این وضعیت نشانه‌ای از اشباع فروش است و احتمال افزایش قیمت را نشان می‌دهد. همچنین، Stochastic Oscillator نیز مشابه RSI عمل می‌کند و معمولاً وقتی بالای ۸۰ باشد، وضعیت اشباع خرید و وقتی زیر ۲۰ باشد، وضعیت اشباع فروش را نشان می‌دهد. علاوه بر این، تحلیلگران می‌توانند با بررسی چارت‌های قیمتی و الگوهای کندل‌استیک، نواحی حمایت و مقاومت را شناسایی کنند. به‌عنوان مثال، اگر قیمت به یک سطح مقاومت قوی نزدیک شود و حجم معاملات به شدت افزایش یابد، این می‌تواند به اشباع خرید اشاره کند.
شناسایی اشباع خرید و فروش با استفاده از تحلیل بنیادی
در تحلیل بنیادی، اشباع خرید و فروش معمولاً با توجه به عوامل اقتصادی و بنیادی مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی از روش‌های کلیدی در این زمینه، ارزیابی ارزش ذاتی یک دارایی است. اگر قیمت یک سهم به طور قابل توجهی از ارزش ذاتی آن (که بر اساس درآمد، سود و دیگر عوامل مالی محاسبه می‌شود) فاصله بگیرد، می‌تواند نشانه‌ای از اشباع خرید یا فروش باشد. به‌عنوان مثال، اگر قیمت یک سهم به دلیل هیجانات بازار و اخبار مثبت به شدت افزایش یابد و نسبت P/E آن به سطوح غیرمنطقی برسد، احتمالاً در وضعیت اشباع خرید قرار دارد. همچنین، تحلیل اخبار و رویدادها می‌تواند به شناسایی این وضعیت‌ها کمک کند. اخبار منفی، مانند کاهش درآمد یا مشکلات مدیریتی، می‌توانند تأثیر زیادی بر تقاضا و عرضه دارایی‌ها داشته باشند. در چنین حالتی، سقوط سریع قیمت یک سهم به خاطر یک خبر منفی می‌تواند نشانه‌ای از اشباع فروش باشد. با استفاده از این روش‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند وضعیت‌های اشباع خرید و فروش را شناسایی کرده و تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری اتخاذ کنند.
جمع بندی
اشباع خرید و فروش به عنوان مفاهیمی کلیدی در تحلیل بازارهای مالی، نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند. این وضعیت‌ها نشان‌دهنده نقاط عطف قیمتی هستند که می‌توانند به سرمایه‌گذاران سیگنال‌های مهمی درباره روندهای آینده قیمت ارائه دهند. اشباع خرید به معنای افزایش غیرمعمول قیمت‌ها و فشار خرید است که معمولاً نشانه‌ای از احتمال کاهش قیمت در آینده می‌باشد. برعکس، اشباع فروش نشان‌دهنده کاهش غیرمعمول قیمت‌ها و فشار عرضه است که می‌تواند به افزایش قیمت منجر شود. درک و شناسایی این وضعیت‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که با دقت بیشتری به تحلیل بازار بپردازند، ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های خود را مدیریت کنند و از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند. استفاده از ابزارهای تحلیل تکنیکال و بنیادی می‌تواند به شفاف‌سازی وضعیت‌های اشباع کمک کند و به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر منجر شود. اشباع خرید و فروش به عنوان یک ابزار مهم در تحلیل بازار، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا رفتار بازار را بهتر درک کنند و استراتژی‌های معاملاتی مؤثرتری را طراحی نمایند.
