اوراق اجاره یکی از روش‌های نوین تامین مالی شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق است. این اوراق جزو دسته اوراق بدهی قرار می‌گیرند و به شرکت‌ها این امکان را می‌دهند که در زمان مشخصی سود ثابتی را به سرمایه گذاران پرداخت کنند. در این مقاله، ما به بررسی مفهوم اوراق اجاره، نحوه عملکرد آن‌ها و مزایای این ابزار مالی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
اوراق اجاره چیست؟
اوراق بهادار به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: اوراق صاحبان سهام، اوراق مبتنی بر بدهی و اوراق مشتقه.
اوراق اجاره یکی از انواع اوراق مبتنی بر بدهی است. این نوع اوراق دارای سود معین هستند و معمولاً یکی از کم ریسک ترین گزینه‌ها در معاملات بازار بورس به شمار می‌روند. در اوراق اجاره، رابطه بین خریدار و فروشنده مشابه رابطه موجر و مستاجر است؛ به این معنا که خریدار به نوعی مالکیت بر دارایی را به صورت اجاره ای در اختیار دارد و در ازای آن سود مشخصی دریافت می‌کند.
هر ورقه از این اوراق نشان دهنده مالکیت یک فرد بر بخشی از یک دارایی مشخص می‌باشد. به عبارت دیگر، افرادی که این اوراق را خریداری می‌کنند، به صورت مشاع مالک آن دارایی هستند.
نهاد واسط که معمولاً یک شرکت تأمین سرمایه است، وظیفه جمع آوری سرمایه ها را بر عهده دارد. این نهاد با جمع آوری وجوه نقد، دارایی های با دوام مانند کشتی، زمین، تجهیزات و هواپیما را خریداری می‌کند. سپس این دارایی‌ها به بانی (شرکت استفاده کننده) اجاره داده می‌شوند. اجاره بهای دریافتی از بانی در نهایت بین سرمایه گذاران توزیع می‌شود.
فرض کنید یک نهاد واسط با جمع آوری ۱۰ میلیارد تومان از سرمایه گذاران، یک هواپیما خریداری کند. این هواپیما به یک شرکت هواپیمایی اجاره داده می‌شود. شرکت هواپیمایی با پرداخت اجاره بها از این هواپیما استفاده می‌کند و این اجاره بها به نهاد واسط پرداخت می‌شود.
حالا نهاد واسط این اجاره بها را به سرمایه گذارانی که اوراق اجاره را خریداری کرده‌اند، توزیع می‌کند. به این ترتیب، سرمایه گذاران نه تنها مالک بخشی از هواپیما هستند، بلکه از سود حاصل از اجاره آن نیز بهره مند می‌شوند.
پیشنهاد مطالعه: تامین مالی جمعی چیست؟
ویژگی‌های خاص اوراق اجاره
یکی از ویژگی‌های مهم اوراق اجاره، وجود ضامن سودآوری است. اگر ناشر (شرکت) نتواند اجاره را پرداخت کند، سود توسط ضامن پرداخت می‌شود. این ضامن میتواند از میان بانک‌ها، موسسات مالی، یا شرکت‌های تأمین سرمایه انتخاب شود و باید به تأیید سازمان بورس اوراق بهادار برسد.
پرداخت سود حاصل از اوراق اجاره
سود حاصل از سرمایه گذاری در اوراق اجاره ممکن است به دو صورت به سرمایه گذاران پرداخت شود:
- پرداخت یکجا: تمام مبلغ اجاره بها در یک تاریخ مشخص به سرمایه گذاران پرداخت می‌شود.
- پرداخت تدریجی: بخشی از اجاره بها در تاریخ‌های معین پرداخت می‌شود و مابقی در تاریخ نهایی تسویه خواهد شد.
مدت زمان تامین مالی شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق اجاره معمولاً حداکثر ۴ سال است. به این معنا که اصل مبلغ اوراق اجاره باید پس از این مدت پرداخت شود. همچنین، سررسید اوراق نمی‌تواند بیشتر از مدت زمان باقی مانده از عمر دارایی باشد.
ارکان اوراق اجاره
اوراق اجاره شامل چند رکن اصلی است که هر یک نقش خاصی در فرآیند تأمین مالی دارند:
- بانی: شخص یا سازمانی است که به دارایی نیاز دارد اما نمی تواند آن را بخرد. بانی مشابه مستاجری است که به دنبال اجاره خانه است.
- نهاد واسطه: این نهاد به عنوان عامل انتشار اوراق عمل می‌کند و نقش وکیل را ایفا می‌کند. نهاد واسطه قراردادهای لازم را تنظیم کرده و اوراق را به سرمایه گذاران تحویل می‌دهد.
- عامل فروش: شخصیت حقوقی است که مسئول عرضه اولیه اوراق اجاره است. این افراد معمولاً از میان بانک‌ها، موسسات مالی و کارگزاری‌های رسمی انتخاب می‌شوند.
- عامل پرداخت: وظیفه این عامل، واریز سود و اصل مبلغ اوراق به سرمایه گذاران است. در پایان دوره، دارایی اجاره داده شده نیز به فروش می‌رسد.
- متعهد پذیره نویس: شخص یا نهادی که متعهد می‌شود در صورت عدم خریداری تمام اوراق، آن‌ها را خود خریداری کند.
- سرمایه گذار: خریداران اوراق اجاره هستند که در تأمین مالی و سودآوری نقش دارند.
- ضامن: فرد یا نهادی مستقل که در صورت عدم پرداخت بانی، قادر به پرداخت سود و اصل سرمایه گذاران است. معمولاً بانک‌ها و موسسات مالی به عنوان ضامن انتخاب می‌شوند.
- بازارگردان: وظیفه این افراد تنظیم عرضه و تقاضا در بازار است و به روان سازی معاملات کمک می‌کنند.
پیشنهاد مطالعه: بازارگردانی چیست؟
شرایط دارایی‌های اوراق اجاره
برای اینکه یک دارایی بتواند به عنوان پشتوانه اوراق اجاره استفاده شود، باید شرایط خاصی داشته باشد. در اینجا این شرایط را توضیح می دهیم:
- مالکیت دارایی غیرمشاع باشد
- دارایی در رهن نباشد
- امکان انتقال به غیر وجود داشته باشد
- اعمال حقوق مالکیت در دارایی بدون محدودیت باشد
۱. مالکیت دارایی غیرمشاع باشد
به این معنا که مالکیت دارایی باید به طور کامل به یک نفر یا یک نهاد تعلق داشته باشد و نباید به چند نفر مشترک باشد. به عبارت دیگر، کسی که دارایی را دارد، باید تمام حقوق مالکیت آن را داشته باشد.
۲. دارایی در رهن نباشد
دارایی نباید تحت هیچ گونه رهن یا وثیقه ای باشد. یعنی این دارایی نباید به عنوان تضمین برای وام یا بدهی دیگری استفاده شده باشد. اگر دارایی در رهن باشد، نمی‌توان آن را به عنوان پشتوانه اوراق اجاره استفاده کرد.
۳. امکان انتقال به غیر وجود داشته باشد
این شرط به این معناست که دارایی باید بتواند به راحتی به شخص یا نهاد دیگری منتقل شود. یعنی اگر سرمایه گذار بخواهد، باید بتواند دارایی را به کسی دیگر بفروشد یا منتقل کند.
۴. اعمال حقوق مالکیت در دارایی بدون محدودیت باشد
مالک باید بتواند بدون هیچ گونه محدودیتی از دارایی استفاده کند و تمام حقوق مربوط به آن را اعمال کند. به عبارت دیگر، هیچ قانونی یا شرایطی نباید وجود داشته باشد که مانع از استفاده و بهره برداری از دارایی شود.
ویژگی‌ها و مزایای اوراق اجاره
اوراق اجاره به عنوان یک ابزار مالی خاص، دارای ویژگی‌ها و مزایای منحصر به فردی هستند که آن‌ها را به گزینه ای جذاب و خاص برای سرمایه گذاران و شرکت‌ها تبدیل می‌کند. در این بخش، به تفصیل به بررسی این ویژگی‌ها و مزایا می پردازیم.
１. ابزار بازار بدهی
اوراق اجاره جزو ابزارهای بازار بدهی به شمار می‌آیند. بدان معنا که شرکت‌ها از طریق این اوراق، بدهی ایجاد می‌کنند و در عوض مالکیت دارایی‌ها را به سرمایه گذاران واگذار می‌کنند.
فرض کنید یک شرکت تولیدی به یک دستگاه بزرگ نیاز دارد که قیمت آن ۵ میلیارد تومان است. به جای این که تمام این مبلغ را از منابع داخلی خود تأمین کند، شرکت تصمیم می‌گیرد اوراق اجاره‌ای به ارزش ۵ میلیارد تومان منتشر کند.
نهاد واسط این اوراق را به سرمایه گذاران می‌فروشد و با جمع آوری این مبلغ، دستگاه را خریداری می‌کند. حالا این دستگاه به شرکت اجاره داده می‌شود و شرکت موظف است به صورت دوره‌ای (مثلاً ماهانه یا فصلی) اجاره بهایی به نهاد واسط پرداخت کند. در این فرآیند، شرکت بدهی ایجاد کرده است و در عوض، از دستگاه برای تولید استفاده می‌کند.
２. مدت زمان کوتاه و انعطاف پذیری
شرکت‌ها می توانند اوراق اجاره را حداکثر تا ۴ سال منتشر کنند. این ویژگی زمان کوتاه و انعطاف پذیری به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا به سرعت منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین کنند.
یک شرکت فناوری اطلاعات برای توسعه یک پروژه جدید به ۲ میلیارد تومان نیاز دارد. به جای اینکه برای تأمین مالی پروژه به وام بانکی مراجعه کند که ممکن است زمان‌بر باشد، این شرکت تصمیم می‌گیرد اوراق اجاره ای به ارزش ۲ میلیارد تومان منتشر کند.
با انتشار این اوراق، شرکت میتواند خیلی سریع منابع مالی لازم را جمع آوری کند و پروژه خود را آغاز کند. این امکان به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در بازار رقابتی سریع تر عمل کنند.
３. وجود ضامن سود آوری
یکی از ویژگی‌های بسیار مهم اوراق اجاره، وجود ضامن سودآوری است. در صورتی که ناشر (شرکت) نتواند اجاره را پرداخت کند، سود به طور خودکار توسط ضامن پرداخت می‌شود. این ضامن‌ها معمولاً از میان بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری و شرکت‌های تأمین سرمایه انتخاب می‌شوند.
فرض کنید یک شرکت به دلیل مشکلات مالی، نتواند اجاره بهاء خود را به نهاد واسط پرداخت کند. در این حالت، ضامن که ممکن است یک بانک معتبر باشد، موظف است سود سرمایه گذاران را پرداخت کند. این ویژگی به سرمایه گذاران اطمینان می‌دهد که در صورت بروز مشکلات مالی برای ناشر، سرمایه آن‌ها در خطر نخواهد بود.
４. کاهش ریسک سرمایه گذاری
سرمایه گذاران با خرید اوراق اجاره می‌توانند ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهند. زیرا این اوراق معمولاً به دارایی‌های بادوام و با ارزش وابسته هستند.
５. تنوع در سبد سرمایه‌گذاری
سرمایه گذاران می‌توانند با خرید اوراق اجاره، سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کنند. این تنوع به آن‌ها کمک می‌کند تا از نوسانات بازارهای دیگر محافظت کنند.
６. قابلیت نقدشوندگی
اوراق اجاره معمولاً در بازارهای مالی قابل معامله هستند، به این معنی که سرمایه گذاران می‌توانند در هر زمان که بخواهند، اوراق خود را به فروش برسانند. این ویژگی باعث می‌شود که سرمایه گذاران بتوانند به راحتی به سرمایه خود دسترسی پیدا کنند.
نحوه معاملات اوراق اجاره
معاملات اوراق اجاره به سادگی از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود. در ادامه مراحل این معاملات را توضیح می‌دهیم:
- داشتن کد بورسی: برای خرید و فروش اوراق اجاره، اولین قدم این است که شما باید یک کد بورسی داشته باشید. این کد به شما اجازه می‌دهد تا در بازار بورس فعالیت کنید.
- ثبت نام در یک کارگزاری: بعد از اینکه کد بورسی را دریافت کردید، باید در یک کارگزاری ثبت نام کنید. کارگزاری‌ها واسطه‌هایی هستند که به شما کمک می‌کنند تا معاملات خود را در بازار بورس انجام دهید.
- جستجوی نماد «اجاد»: پس از ثبت نام و ورود به پنل معاملاتی کارگزاری، می‌توانید نماد اوراق اجاره را جستجو کنید. برای این کار کافی است نام نماد «اجاد» را در بخش جستجو وارد کنید.
- خرید و فروش اوراق: پس از پیدا کردن نماد «اجاد»، می‌توانید اوراق را خریداری کنید یا آن‌ها را بفروشید. این کار به سادگی با چند کلیک انجام می‌شود.
- مشاهده نمادهای دیگر: اگر می‌خواهید نمادهای دیگر اوراق بدهی را مشاهده کنید، می‌توانید به وب‌سایت tsetmc.com مراجعه کنید. ابتدا بر روی «بورس اوراق بهادار تهران» کلیک کنید. سپس در منوی «ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی»، می‌توانید نمادهای مختلف را مشاهده کنید.
نحوه عملکرد اوراق اجاره چگونه است؟
نهاد واسط، که معمولاً یک شرکت تأمین سرمایه است، سرمایه‌های جمع‌آوری شده را برای خرید دارایی‌های بادوام مانند کشتی، زمین، تجهیزات و هواپیما به کار می‌برد. سپس این دارایی‌ها به بانی (شرکت استفاده کننده) اجاره داده می‌شوند. اجاره بهای دریافتی از بانی، میان سرمایه گذاران توزیع می‌شود.
نتیجه گیری
اوراق اجاره یک ابزار مالی بسیار مفید هستند که به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا به سرعت پول مورد نیاز خود را تأمین کنند. این اوراق به سرمایه‌گذاران این فرصت را می‌دهند که از سود ثابت و معینی بهره‌مند شوند. به عبارت دیگر، وقتی شرکت‌ها اوراق اجاره منتشر می‌کنند، می‌توانند به راحتی دارایی‌های مورد نیازشان را بخرند و در عوض، سرمایه‌گذاران از اجاره‌ای که شرکت به نهاد واسط پرداخت می‌کند، سود دریافت می‌کنند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود که اوراق اجاره گزینه‌ای جذاب برای هر دو طرف (شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران) در بازار مالی باشند. به طور کلی، اوراق اجاره هم برای تأمین مالی سریع شرکت‌ها و هم برای کسب درآمد مطمئن سرمایه گذاران یک انتخاب عالی است. جزئیات بیشتر در متن مقاله تشریح شد.
