در دنیای پویای بورس و بازارهای مالی، تعیین قیمت سهام شرکت‌ها تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. یکی از این عوامل کلیدی که به‌طور مستقیم بر ثبات و شفافیت بازار تأثیر می‌گذارد، “حجم مبنا” است. حجم مبنا به عنوان ابزاری کارآمد در تنظیم بازار، نقشی حیاتی در کنترل نوسانات قیمت سهام ایفا می‌کند و از ورود نوسانات غیرمعقول ناشی از معاملات با حجم کم جلوگیری می‌کند. این مکانیزم با هدف حفظ ثبات و جلوگیری از تغییرات قیمتی غیرواقعی در بورس تهران طراحی شده است.
حجم مبنا نه تنها به تنظیم قیمت‌ها کمک می‌کند، بلکه به سرمایه گذاران اجازه می‌دهد تا با اطمینان بیشتری در بازار فعالیت کنند. در این مقاله به بررسی دقیق مفهوم حجم مبنا، نحوه محاسبه آن و تأثیرات آن بر بازار سهام خواهیم پرداخت. با ما در سبدگردانی نوویرا همراه باشید تا به مفهوم حجم مبنا و نقش آن در بورس عمیق‌تر نگاه کنیم.
حجم مبنا در بورس چیست؟
حجم مبنا به حداقل تعداد سهام یک شرکت گفته می‌شود که باید در یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت سهام آن تغییر کند. این مفهوم برای جلوگیری از نوسانات غیرمنطقی و تأثیر معاملات با حجم کم بر قیمت‌ها طراحی شده است. به عبارت دیگر، حجم مبنا به عنوان یک ابزار تنظیم کننده در بازار بورس عمل می‌کند و برای حفظ ثبات قیمت‌ها و تضمین شفافیت در معاملات ضروری است.
ارتباط حجم مبنا و قیمت پایانی در بورس
حجم مبنا و قیمت پایانی سهم دو مفهوم کلیدی در بازار بورس هستند که به یکدیگر وابسته‌اند. در این مقاله به بررسی چگونگی ارتباط این دو و تأثیر حجم معاملات بر قیمت پایانی می‌پردازیم.
چگونه حجم مبنا بر قیمت پایانی تأثیر می‌گذارد؟
قیمت پایانی سهم بر اساس میانگین وزنی قیمت‌های معاملاتی که در طول روز انجام می‌شود محاسبه می‌گردد. اگر حجم معاملات یک سهم نصف حجم مبنا باشد، تنها نیمی از تغییرات قیمت در قیمت پایانی لحاظ خواهد شد. این بدان معناست که قیمت پایانی به طور واقعی نمی‌تواند تغییرات بازار را به خوبی نشان دهد.
مثال: فرض کنید حجم مبنای یک سهم ۱۰۰۰ سهم است و در روز معاملاتی فقط ۵۰۰ سهم معامله می‌شود. در این حالت، قیمت پایانی سهم تنها نیمی از تغییرات واقعی قیمت را نشان می‌دهد. بنابراین، اگر حجم معاملات بیشتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی به میانگین وزنی تغییرات قیمت در آن روز نزدیک‌تر خواهد بود.
تعاریف کلیدی
در این خصوص به تعریف چند عبارت مهم و کاربردی به طور خلاصه می پردازیم:
- آخرین معامله: این قیمت آخرین معامله‌ای است که در روز معاملاتی انجام شده است. به عنوان مثال، اگر آخرین معامله سهمی به قیمت ۷,۵۰۰ ریال باشد، به این معناست که آخرین قیمت فروش این سهم ۷,۵۰۰ ریال بوده است.
- قیمت پایانی: قیمت پایانی میانگین وزنی قیمت‌هایی است که طی روز در معاملات انجام شده است. این قیمت نشان‌دهنده ارزش واقعی سهم در پایان روز معاملاتی است.
- حجم معاملات: حجم معاملات نشان‌دهنده تعداد سهام معامله شده در آن روز یا آخرین روز معاملاتی است. این عدد به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا از فعالیت بازار و میزان تقاضا برای سهم مطلع شوند.
کاربرد حجم مبنا در بورس
همانطور که تاکنون دانسته اید حجم مبنا یکی از مفاهیم کلیدی در بورس است که به طور خاص به کنترل نوسانات قیمت و افزایش شفافیت معاملات کمک می‌کند. این مفهوم در بورس تهران با هدف مدیریت نوسانات غیرمعقول قیمت‌ها به‌کار گرفته می‌شود. در ادامه به بررسی کاربردهای اصلی حجم مبنا می‌پردازیم.
１. کنترل نوسانات قیمت
یکی از مهم‌ترین کاربردهای حجم مبنا، کنترل نوسانات قیمتی غیرمنطقی است. در بازارهایی که حجم معاملات کم است، ممکن است قیمت‌ها به سرعت تغییر کنند و این تغییرات به دلیل معاملات کم اهمیت و غیرمعتبر باشد. با تعیین حجم مبنا، بورس از این نوسانات محافظت می‌کند و اطمینان می‌یابد که تغییرات قیمت‌ها تنها بر اساس معاملات معنادار و با حجم‌های قابل توجه انجام می‌شود.
مثال: فرض کنید سهمی دارای حجم مبنای ۱۰۰۰ سهم است. اگر در یک روز تنها ۲۰۰ سهم معامله شود، ممکن است قیمت آن سهم به طور غیرمنطقی تغییر کند. اما با وجود حجم مبنا، این تغییرات به حداقل می‌رسد و بازار از نوسانات غیرمنطقی محافظت می‌شود.
２. ایجاد اعتماد در سرمایه گذاران
حجم مبنا به سرمایه گذاران این اطمینان را می‌دهد که تغییرات قیمت سهام بر اساس معاملات واقعی و معنادار است. این امر موجب افزایش اعتماد سرمایه گذاران به بازار می‌شود و آن‌ها را ترغیب می‌کند که با اطمینان بیشتری در خرید و فروش سهم‌ها شرکت کنند.
به عنوان مثال اگر سرمایه گذاران متوجه شوند که قیمت یک سهم تنها به دلیل معاملات با حجم کم و غیرواقعی تغییر می‌کند، ممکن است اعتماد خود را به بازار از دست بدهند. اما با وجود حجم مبنا، آن‌ها می‌دانند که قیمت‌ها بر اساس فعالیت‌های واقعی و قابل توجه تعیین می‌شود.
３. جلوگیری از قیمت‌های کاذب
حجم مبنا به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از ایجاد قیمت‌های کاذب در بازار عمل می‌کند. اگر تغییرات قیمت در بازار به دلیل معاملات کم‌حجم باشد، ممکن است قیمت‌های غیرواقعی شکل بگیرد که منجر به تصمیمات نادرست سرمایه‌گذاران شود. با تعیین حجم مبنا، بورس میتواند تضمین کند که قیمت‌ها بر اساس فعالیت‌های واقعی و معنادار معامله می‌شوند.
مثلا در روزهایی که حجم معاملات یک سهم کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی آن سهم نمی‌تواند به طور واقعی نمایانگر ارزش آن باشد. این امر میتواند منجر به ایجاد قیمت‌های کاذب شود که سرمایه‌گذاران را در تصمیم‌گیری‌های خود دچار اشتباه کند.
４. تحلیل بهتر بازار
حجم مبنا به تحلیلگران و سرمایه گذاران کمک می‌کند تا با بررسی حجم معاملات و تطابق آن با حجم مبنا، دید بهتری نسبت به روند قیمت‌ها داشته باشند. این اطلاعات میتواند به آن‌ها کمک کند تا تصمیمات بهتری در زمینه خرید و فروش بگیرند.
برای مثال اگر یک سرمایه گذار ببیند که حجم معاملات یک سهم به طور مداوم بالاتر از حجم مبنا است، میتواند نتیجه بگیرد که تقاضا برای آن سهم قوی است و تصمیم به خرید بیشتری بگیرد. در مقابل، اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، ممکن است سرمایه گذار به احتیاط بیشتری نیاز داشته باشد.
پیشنهاد مطالعه: سرمایه گذار حرفه ای کیست؟
نحوه محاسبه حجم مبنا به زبان ساده
حجم مبنا به ما کمک می‌کند بفهمیم باید چند سهم از یک شرکت در یک روز معامله شود تا قیمت آن سهم به طور واقعی تغییر کند. برای محاسبه حجم مبنا، مراحل زیر را دنبال می‌کنیم:
تعداد سهام را محاسبه کنید: ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۰.۰۰۰۴ ضرب می‌کنیم. این عدد به ما یک مقدار اولیه می‌دهد.
ضرب در قیمت پایانی: حالا این عدد را در قیمت پایانی سهم (قیمتی که سهم در آخرین روز کاری معامله شده) ضرب می‌کنیم. بعد از این کار، سه حالت ممکن است پیش بیاید:
- حالت اول: اگر عدد به‌دست‌آمده بین ۵۰ میلیارد ریال و ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا همان عدد اولیه است.
- حالت دوم: اگر عدد به‌دست‌آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برابر می‌شود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم.
- حالت سوم: اگر عدد به دست‌آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برابر می‌شود با ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم.
شرکت‌های بزرگ: اگر تعداد سهام شرکت ۲۰ هزار میلیارد ریال یا بیشتر باشد، حداکثر حجم مبنا ۱۲۰ میلیارد ریال در نظر گرفته می‌شود.
مشاهده حجم مبنا
شما می‌توانید حجم مبنا را به راحتی در صفحه مربوط به هر نماد در سایت TSETMC مشاهده کنید و نیازی به انجام محاسبات پیچیده ندارید.
قیمت پایانی
قیمت پایانی در سایت TSETMC، میانگین وزنی قیمت‌هایی است که در طول روز برای یک سهم انجام شده است. این قیمت در پایان روز به‌عنوان قیمت پایانی نمایش داده می‌شود و نشان‌دهنده ارزش واقعی سهم در آن روز است.
حجم مبنای شرکت‌های فرابورسی
قبل از ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۸، حجم مبنای تمامی شرکت‌های فرابورسی فقط «یک» بود. اما از آن زمان، قانون حجم مبنا به شرکت‌های فعال در بازارهای اول و دوم فرابورس نیز اعمال شده است. حالا حجم مبنای این شرکت‌ها برابر با چهار در ده‌هزار (۰.۰۰۰۴) تعداد سهام هر شرکت است.
تفاوت در بازار پایه
تنها نکته متفاوت برای شرکت‌های بازار پایه این است که حداقل ارزش مبنا در تابلوهای مختلف این بازار مشخص شده است:
تابلوی زرد: حداقل ارزش ۲۰ میلیارد ریال
تابلوی نارنجی: حداقل ارزش ۱۰ میلیارد ریال
تابلوی قرمز: حداقل ارزش ۵ میلیارد ریال
برای سایر شرکت‌های فرابورس، جزئیات قانون مشابه بورس است.
نکات مهم درباره حجم مبنا
حداقل ارزش مبنا: برای تمامی شرکت‌ها در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس، حداقل ارزش مبنا ۵۰ میلیارد ریال است.
حداکثر ارزش مبنا: برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر، حداکثر ارزش مبنا ۱۲۰ میلیارد ریال است. برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، این مقدار ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شده است.
حجم مبنای شرکت‌های بورسی
بر اساس مصوبه سازمان بورس که از اسفند ۱۳۹۸ اجرایی شده، حجم مبنای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران برابر با چهار در ده‌هزار (۰.۰۰۰۴) تعداد سهام آن‌هاست.
حجم مبنا بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه می‌شود و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌گردد.
شما می‌توانید حجم مبنا را در تابلوی بورس مشاهده کنید و با مطالعه مقالات مربوط به تابلو خوانی، اطلاعات بیشتری درباره آن به دست آورید.
جمع بندی
همانطور که در این مقاله خواندیم، حجم مبنا به حداقل تعداد سهامی گفته می‌شود که باید در یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند تغییر کند. این مفهوم به‌عنوان ابزاری برای کنترل نوسانات غیرمنطقی قیمت‌ها در بازار بورس و فرابورس طراحی شده است. هدف اصلی حجم مبنا جلوگیری از تأثیر معاملات با حجم کم بر قیمت‌ها و ایجاد فضایی شفاف و منصفانه برای سرمایه‌گذاران است. حجم مبنا به‌عنوان یک عامل محدودکننده عمل می‌کند و از تغییرات شدید و غیرواقعی قیمت‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین با تعیین حجم مبنا، اطمینان حاصل می‌شود که تغییرات قیمت بر اساس معاملات معنادار و با حجم‌های قابل توجه انجام می‌شود. این مفهوم به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از نوسانات کاذب و دستکاری‌های قیمتی در بازار جلوگیری کنند. برای مشاهده حجم مبنای هر سهم، سرمایه‌گذاران میتوانند به سایت tsetmc.com مراجعه کنند که اطلاعات دقیقی درباره حجم مبنا و سایر جزئیات مربوط به معاملات بورس ارائه می‌دهد.
