در دنیای تجارت و بازارهای مالی به خصوص بورس ایران، ابزارهای متنوعی برای تسهیل معاملات و افزایش اعتماد در میان معامله‌گران وجود دارد. یکی از این ابزارها، گواهی سپرده است که در بسیاری از صنایع برای تضمین امنیت و شفافیت معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنعت کشاورزی، به‌ویژه در بازار محصولات کشاورزی، گواهی سپرده نقش حیاتی در بهبود فرآیند خرید و فروش و ایجاد اعتماد در میان تولیدکنندگان، بازرگانان و مصرف‌کنندگان ایفا می‌کند.
گواهی سپرده نخود یکی از این ابزارها است که در بازار ایران و برخی کشورهای دیگر برای تسهیل معاملات محصولات کشاورزی، به‌ویژه نخود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گواهی‌ها با امکان تأسیس حساب‌های سپرده برای محصولات کشاورزی در انبارهای مجاز، به کشاورزان و تجار این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به جابجایی فیزیکی محصول، معامله‌ای امن و شفاف انجام دهند. از سوی دیگر، این گواهی‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای تأمین مالی و کاهش ریسک در تجارت محصولات کشاورزی عمل کنند. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌ها، مزایا، و چالش‌های گواهی سپرده نخود پرداخته و نحوه تأثیر آن بر بازار محصولات کشاورزی و اقتصاد کشور را تحلیل خواهیم کرد. با نوویرا سبدگردان همراه باشید.
گواهی سپرده کالایی نخود چیست؟
گواهی سپرده کالایی یک روش نوینی است که برای تسهیل خرید و فروش محصولات کالایی، به‌ویژه در بازارهای کشاورزی و کالاهای اساسی، طراحی شده است. این گواهی‌ها به‌عنوان مستنداتی رسمی برای تایید مالکیت کالاهایی مانند نخود عمل می‌کنند که در انبارهای مجاز و تحت نظارت دقیق نگهداری می‌شوند. در واقع، گواهی سپرده کالایی نخود به‌عنوان یک سند رسمی از ذخیره‌سازی محصول در انبارهای معتبر صادر می‌شود و نشان‌دهنده‌ی این است که مقدار مشخصی از نخود به‌طور فیزیکی در انبار موجود است.
بیشتر بخوانید: بهترین روش خرید طلا از بورس
نحوه خرید و فروش گواهی سپرده کالایی نخود
برای معامله گواهی سپرده کالایی نخود باید مراحلی پشت سر گذاشته شود.
- ثبت و تایید در انبارهای مجاز: فرآیند خرید و فروش گواهی سپرده نخود از انبارهای مجاز شروع می‌شود. کشاورزان یا تجار نخود، محصول خود را در انبارهای مشخص شده توسط سازمان‌های نظارتی تحویل می‌دهند و سپس گواهی سپرده برای آنها صادر می‌شود. این گواهی‌ها می‌توانند به‌عنوان نماینده‌ای از محصول ذخیره‌شده در انبار به افراد دیگر منتقل شوند.
- انتقال گواهی سپرده: پس از دریافت گواهی سپرده، فرد می‌تواند آن را در بازار خرید و فروش کند. در حقیقت، این گواهی به‌عنوان یک ابزار قابل معامله به کار می‌رود که می‌تواند در بازارهای مالی مختلف عرضه شود. افراد یا شرکت‌ها می‌توانند این گواهی‌ها را خریداری کرده و از آنها برای تأمین نیازهای تجاری خود استفاده کنند.
- بازار گواهی سپرده: گواهی‌های سپرده کالایی معمولاً در بازارهای کالایی مانند بورس کالا قابل خرید و فروش هستند. این بازارها، محیطی شفاف برای معامله‌گران فراهم می‌کنند تا از طریق آن، گواهی‌های مربوط به نخود را خریداری یا بفروشند. خرید و فروش این گواهی‌ها به‌عنوان یک قرارداد تجاری عمل کرده و به‌طور موثر به طرفین این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به جابه جایی کالا، از آن بهره‌برداری کنند.
مزایای خرید و فروش گواهی سپرده کالایی نخود
- کاهش ریسک: یکی از مزایای مهم گواهی‌های سپرده کالایی، کاهش ریسک‌های ناشی از حمل و نقل و ذخیره‌سازی کالا است. خریدار با اطمینان از موجودی واقعی کالا در انبار، بدون نگرانی از فساد یا کاهش کیفیت محصول، می‌تواند اقدام به خرید کند.
- سهولت در معاملات: خرید و فروش گواهی سپرده، فرآیندهای تجاری را ساده‌تر کرده و نیاز به تحویل فیزیکی کالا را کاهش می‌دهد. این موضوع به‌ویژه در بازاری مانند نخود، که ممکن است دچار مشکلاتی مانند فساد یا کمبود فضای ذخیره‌سازی شود، اهمیت دارد.
- نقدشوندگی بالا: گواهی‌های سپرده قابل معامله بوده و افراد می‌توانند آنها را به‌راحتی در بازار خرید و فروش کنند، که این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد که بدون نیاز به دسترسی مستقیم به کالا، از سود حاصل از معاملات استفاده کنند.
- چالش‌های خرید و فروش گواهی سپرده کالایی نخود
مسائل نظارتی و قانونی: برای تضمین صحت و اعتبار گواهی‌های سپرده، نظارت‌های دقیقی از سوی مراجع قانونی و سازمان‌های مربوطه ضروری است. هرگونه سوءاستفاده از این ابزارها می‌تواند به اختلالات در بازار منجر شود. که خوشبختانه در ایران سازمان بورس نظارت کاملی بر بازار دارد. - نوسانات قیمت: قیمت نخود و سایر محصولات کشاورزی ممکن است تحت تاثیرعوامل مختلفی مانند شرایط آب‌وهوایی، عرضه و تقاضا و سیاست‌های دولتی قرار گیرد، که این نوسانات می‌تواند بر قیمت گواهی‌های سپرده تاثیر بگذارد.
- عدم آشنایی برخی فعالان بازار: برخی از تجار و کشاورزان ممکن است با فرآیند خرید و فروش گواهی سپرده آشنا نباشند و این موضوع می‌تواند باعث محدودیت در استفاده از این ابزار مالی برای آنها شود.
دریافت فیزیکی نخود پس از خرید گواهی سپرده آن
گواهی سپرده نخود جزء گواهی‌های سپرده کالایی پیوسته است. خریداران این نوع گواهی سپرده می‌توانند آن را در بازار بفروشند یا در صورت تمایل، کالا را به‌صورت فیزیکی از انبار دریافت کنند. این ویژگی در گواهی‌های سپرده کالایی پیوسته متمایز است، زیرا در گواهی‌های سپرده ناپیوسته (مانند گواهی سپرده سیمان یا گواهی سپرده میلگرد)، فروش گواهی امکان‌پذیر نبوده و خریدار باید حتماً کالا را دریافت کند.
همچنین، گواهی سپرده نخود مانند سایر گواهی‌های سپرده کالایی، دارای تاریخ سررسید مشخصی است. تاریخ سررسید به معنای آخرین روزی است که گواهی سپرده می‌تواند مورد معامله قرار گیرد یا کالا از انبار تحویل داده شود. در صورتی که گواهی سپرده نخود را خریداری کرده‌اید و قصد دریافت فیزیکی کالا را دارید، باید قبل از تاریخ سررسید، مراحل اداری مربوطه را تکمیل کرده و به انبار مشخص شده مراجعه کنید. لازم به ذکر است که پیش از مراجعه به انبار، هماهنگی‌های لازم با کارگزاری خود را انجام دهید.
مشخصات کیفی نخود برای پذیرش در انبارهای بورس کالا
| ویژگی‌ها | معیار قابل قبول |
| رنگ، طعم و بو | دارای رنگ، طعم و بوی طبیعی باشد |
| آفت‌زدگی (حداکثر درصد وزنی) | ۲٪ |
| آسیب‌دیدگی (حداکثر درصد وزنی) | ۲٪ |
| نارسی (حداکثر درصد وزنی) | ۱٪ |
| غیر یکنواختی (حداکثر درصد وزنی) | ۵٪ |
| مواد خارجی با منشاء گیاهی (حداکثر درصد وزنی) | ۱٪ |
| قطر نخود متوسط (میلی‌متر) | کمینه ۶ و بیشینه ۸ میلی‌متر |
| نمونه‌برداری | بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره ۲۸۳۶ |
| روش آزمون | بر اساس استاندارد ملی ۹۶ |
نمادهای معاملاتی گواهی سپرده نخود را از کجا ببینیم؟
یکی از راه‌های دسترسی به نمادهای معاملاتی گواهی سپرده کالایی نخود، جست‌وجو عبارت «نخود» در سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) است. با مراجعه به تابلوی معاملات سایت بورس کالا نیز می‌توان از تمامی نمادهای معاملاتی گواهی سپرده کالایی با خبر شد.
هزینه ارزیابی و انبارداری نخود چقدر است؟
هزینه ارزیابی نخود، ۹۰ ریال به ازای هر کیلوگرم و هزینه نگهداری روزانه آن نیز ۴۰ ریال به ازای هر کیلوگرم است.
جمع بندی
یکی از مشکلات بزرگ بخش کشاورزی این است که واسطه‌ها نقش زیادی در تعیین قیمت محصولات کشاورزی دارند و سود اصلی از فروش این محصولات به جیب آنها می‌رود. علاوه بر این، چون کشاورزان بازار فروش مشخص و سازمان‌یافته‌ای ندارند، بسیاری از خریدها به‌صورت اعتباری از آنها انجام می‌شود.در بورس کالای ایران، برای حل این مشکل، قبل از شروع معاملات در هر بخش، جلسات مشترکی با فعالان آن بخش برگزار می‌شود تا مشخصات بازار و شرایط محصول به‌طور کامل بررسی شود. پس از این جلسات و بررسی دقیق موضوع، مراحل اجرایی آغاز می‌شود.
با راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی، بسیاری از مشکلات بخش کشاورزی حل می‌شود. مزایایی مثل تعیین قیمت منصفانه، ایجاد مرجع معتبر برای کشف قیمت، داشتن یک بازار فروش سازمان‌یافته، دریافت سریع پول، رعایت استانداردهای تولید و حمایت از کشاورزان، به دست کشاورزان خواهد رسید.
