اوراق قرضه نوعی سرمایه گذاری جذاب است که در آن شما به یک شرکت یا نهاد پول قرض می‌دهید. در واقع، شما به عنوان سرمایه گذار، به این نهاد اعتماد می‌کنید که در یک زمان مشخص، پول شما را با سودی ثابت بازپرداخت کند. این فرآیند به شما این امکان را می‌دهد که از بازپرداخت دوره‌ای سود بهره‌مند شوید و در عین حال به تأمین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌های مختلف کمک کنید. اوراق قرضه یکی از راه‌های مؤثر برای سرمایه گذاری و افزایش دارایی‌های شماست و میتواند به عنوان یک گزینه ایمن و پایدار در سبد سرمایه گذاری‌تان مطرح شود.
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه اسنادی هستند که نشان می‌دهند یک ناشر (مانند شرکت یا دولت) متعهد می‌شود که مبلغ مشخصی را به دارنده این اوراق پرداخت کند. این پرداخت‌ها معمولاً شامل بهره سالانه هستند که در زمان‌های معین به سرمایه گذار داده می‌شود و در پایان دوره نیز، اصل مبلغ قرض داده‌شده بازپرداخت می‌شود.
به زبان ساده، اوراق قرضه وسیله‌ای برای تأمین مالی بلندمدت است که با تعهداتی مشخص همراه است. بر خلاف صاحبان سهام، دارندگان اوراق قرضه مالک شرکت نیستند و حق رأی در تصمیم گیری‌های شرکت ندارند. آن‌ها در واقع وام دهندگان به ناشر هستند و پول خود را به ناشر قرض می‌دهند. در عوض، ناشر موظف است به آن‌ها بهره بپردازد و در پایان مدت اوراق، اصل سرمایه را بازگرداند. به این ترتیب، شما با خرید اوراق قرضه به ناشر پول قرض می‌دهید و در ازای آن، درآمد ثابتی از طریق بهره دریافت می‌کنید، بدون اینکه در امور داخلی شرکت دخالت داشته باشید.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. مهم ترین این انواع شامل اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی و اوراق قرضه شهرداری می‌باشند.
１- اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه دولتی توسط دولت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌ها و نیازهای مختلف منتشر می‌شود. این اوراق می‌توانند بلند مدت یا کوتاه‌مدت باشند و دارای نرخ بهره مشخصی هستند که به سرمایه گذاران پرداخت می‌شود. معمولاً از این نوع اوراق برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی، پرداخت بدهی‌های عمومی یا تأمین هزینه‌های جاری دولت استفاده می‌شود. مثال‌هایی از اوراق قرضه دولتی شامل اوراق خزانه و اوراق مشارکت هستند.
２- اوراق قرضه شرکتی
شرکت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌ها و گسترش فعالیت‌های خود، اوراق قرضه صادر می‌کنند. این اوراق معمولاً نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق قرضه دولتی دارند، اما سرمایه گذاری در آن‌ها با ریسک بیشتری همراه است. به این معنا که اگر شرکت نتواند به تعهدات خود عمل کند، سرمایه گذاران ممکن است دچار ضرر شوند.
３- اوراق قرضه شهرداری
این اوراق توسط شهرداری‌ها برای تأمین مالی پروژه‌های عمرانی و زیرساختی صادر می‌شوند. یکی از مزایای این اوراق این است که ممکن است بهره آن‌ها معاف از مالیات باشد، که این امر آن‌ها را برای سرمایه گذاران جذاب‌تر می‌کند.
ویژگی های اوراق قرضه
اوراق قرضه دارای ویژگی‌های خاصی هستند که درک آن‌ها به شما کمک می‌کند تا بهتر با این ابزار مالی آشنا شوید:
۱- تاریخ سررسید
این تاریخ نشان‌دهنده پایان دوره اوراق قرضه است. در این روز، ناشر اوراق موظف است ارزش اسمی آن‌ها را به دارندگان پرداخت کند.
۲- مدت اوراق
مدت اوراق به بازه زمانی بین انتشار و تاریخ سررسید اشاره دارد.
۳- ارزش اسمی
این مبلغ، اصل وام است که در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود. ارزش اسمی معمولاً بر اساس مقداری است که ناشر در زمان صدور اوراق تعیین کرده است.
۴- نرخ سود اسمی
نرخ سود اسمی به نرخ بهره ای اشاره دارد که به طور دوره‌ای تا سررسید به اوراق تعلق می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر یک اوراق قرضه با ارزش اسمی ۱۰۰ هزار تومان و نرخ سود ۱۰ درصد باشد و سود آن دو بار در سال پرداخت شود، هر ۶ ماه ۵ هزار تومان به دارنده آن پرداخت می‌شود.
۵- قیمت بازاری
اگر دارندگان اوراق پیش از تاریخ سررسید به نقدینگی نیاز داشته باشند، می‌توانند اوراق خود را در بازار بفروشند. قیمت بازاری، قیمتی است که در آن اوراق در بازار معامله می‌شوند.
۶- نرخ سود تا سررسید (YTM)
این نرخ نشان دهنده سودی است که از زمان خرید اوراق تا تاریخ سررسید نصیب دارنده خواهد شد.
۷- موضوع انتشار اوراق
این ویژگی به دلیلی اشاره دارد که اوراق قرضه برای آن منتشر شده است، مثل تأمین مالی پروژه‌های خاص.
۸- نرخ اوراق
این نرخ به درصد سود سالانه ای اشاره دارد که به خریداران اوراق پرداخت خواهد شد.
۹- زمان تسویه
این زمان نشان‌دهنده زمانی است که اوراق منتشر شده تسویه می‌شوند. به طور کلی، تمامی اوراق بدهی منتشر شده ۱+T دارند که T مدت زمان تا تاریخ سررسید است.
اوراق قرضه دارای طول عمر و تاریخ‌های سررسید متنوعی هستند. مدت زمان سررسید این اوراق میتواند از ۱ سال تا ۵۰ سال متغیر باشد و بر اساس این مدت زمان، به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- کوتاه مدت: با سررسید بین ۱ تا ۵ سال
- میان مدت: با سررسید بین ۵ تا ۱۰ سال
- بلند مدت: با سررسید بیش از ۱۰ سال
سود اوراق قرضه چگونه پرداخت می‌شود؟
سود اوراق قرضه معمولاً به این صورت است که هر چه مدت زمان اوراق بیشتر باشد، بهره دریافتی نیز بیشتر خواهد بود. پرداخت‌های سود میتواند به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم ساله یا سالانه انجام شود.
زمانی که اوراق به تاریخ سررسید خود می‌رسند، ناشر موظف است اصل مبلغ سرمایه گذاری شده را به دارنده اوراق بازپرداخت کند. بنابراین، خرید اوراق قرضه با درآمد ثابت به نوعی سرمایه گذاری محسوب می‌شود. اما تفاوتی که با خرید سهام دارد این است که با خرید سهام، شما بخشی از مالکیت شرکت را به دست می‌آورید و بازده سرمایه گذاری تان به میزان سود شرکت بستگی دارد. به همین دلیل، خرید سهام معمولاً ریسک بیشتری دارد و نوسانات بیشتری را تجربه می‌کند. اما اوراق قرضه معمولاً نرخ بهره ثابتی دارند، که این موضوع ریسک کمتری برای سرمایه گذاران به همراه دارد.
نکته دیگری که باید بدانید این است که اوراق با درآمد ثابت قابل معامله هستند. به این معنی که اگر شخصی این اوراق را به قیمتی کمتر از ارزش اسمی‌اش بفروشد، به آن فروش با تنزیل گفته می‌شود. برعکس، اگر اوراق را بالاتر از ارزش اسمی اش بفروشد، به آن فروش با صرف گفته می‌شود.
مزایا و معایب سرمایه گذاری در اوراق قرضه
سرمایه گذاری در اوراق قرضه مزایا و معایب خاصی دارد که سرمایه گذاران باید به آن‌ها توجه کنند.
مزایا اوراق قرضه
سود دوره‌ای ثابت: سرمایه گذاران از پرداخت سود منظم و ثابت بهره مند می‌شوند که میتواند در تأمین نیازهای مالی آن‌ها کمک کننده باشد.
سررسید مشخص: اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید واضحی هستند که به سرمایه گذاران اطمینان می‌دهد که در زمان مشخصی می‌توانند بهره را دریافت کنند.
امکان تبدیل به سهام: برخی از انواع اوراق قرضه این قابلیت را دارند که به سهام شرکت تبدیل شوند، که این میتواند فرصت‌های سرمایه گذاری جدیدی ایجاد کند.
معایب اوراق قرضه
ریسک نکول: احتمال دارد که صادرکننده اوراق قرضه نتواند به تعهدات خود عمل کند و در بازپرداخت بدهی دچار مشکل شود.
تأثیر نرخ بهره بازار: تغییرات در نرخ بهره بازار میتواند بر ارزش بازار اوراق قرضه تأثیر بگذارد و ممکن است قیمت آن‌ها کاهش یابد.
بازدهی کمتر نسبت به سهام: در مقایسه با سهام، بازدهی اوراق قرضه معمولاً کمتر است و ممکن است برای برخی سرمایه گذاران جذابیت نداشته باشد.
تأثیر تورم: افزایش نرخ تورم میتواند ارزش واقعی سرمایه گذاری در اوراق قرضه را کاهش دهد، به‌طوری که قدرت خرید سرمایه گذار تحت تأثیر قرار گیرد.
اوراق قرضه را از کجا بخریم؟
برای خرید اوراق قرضه، هیچ محدودیت خاصی وجود ندارد و همه می‌توانند با توجه به بودجه ای که دارند، هر مقدار که می‌خواهند اوراق قرضه خریداری کنند. اما باید بدانید که به دلیل اینکه این اوراق مبتنی بر بهره هستند، در دیدگاه اسلام به عنوان ربا محسوب می‌شوند و بنابراین خرید و فروش آن‌ها حرام است.
در کشورهای اسلامی، نمی‌توان از اوراق قرضه برای تأمین مالی استفاده کرد. برای حل این مشکل، ابتدا اوراق مشارکت منتشر شد، اما این اوراق تنها زمانی کاربرد دارند که پشتوانه یک طرح فیزیکی وجود داشته باشد. در شرایطی که شرکت‌ها به مشکل بربخورند و نتوانند دارایی بخرند یا نقدینگی لازم را تأمین کنند، اوراق مشارکت کارایی کمتری دارند.
بنابراین، متخصصان مالی ابزارهای جدیدی طراحی کردند. با ایجاد بانکداری اسلامی، ابزارهای مالی اسلامی یا صکوک به وجود آمدند. صکوک، به عنوان جایگزینی برای اوراق قرضه در کشورهای اسلامی، مبتنی بر دارایی هستند و درآمد آن‌ها میتواند ثابت یا متغیر باشد و طبق اصول شریعت قابل معامله است.
برای اطلاعات بیشتر درباره اوراق بهادار موجود در بازار، می‌توانید به سایت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com مراجعه کنید.
جمع بندی
اوراق قرضه یکی از روش‌های متداول سرمایه گذاری در سطح جهانی است، اما ریسک آن‌ها در کشورهای در حال توسعه معمولاً بالا است. در ایران، به دلیل تعیین نرخ بهره مشخص، اوراق قرضه با قوانین بانکداری اسلامی همخوانی ندارند. به همین دلیل، سرمایه گذاران می‌توانند به جای اوراق قرضه، از اوراق مشارکت استفاده کنند که امکان سرمایه گذاری در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی را فراهم می‌آورد. این جایگزینی به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهد که در پروژه‌های واقعی و مشخص مشارکت کنند و از مزایای سرمایه گذاری بدون نقض اصول اسلامی بهره مند شوند.
