ارزش‌گذاری سهام و تعیین ارزش واقعی آن یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزه سرمایه‌گذاری است. این موضوع در بررسی و محاسبه ارزش دارایی‌ها و سهام شرکت‌ها و همچنین تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری بسیار حائز اهمیت است. ارزش‌گذاری دارایی‌ها از جمله اوراق بهادار، یکی از ارکان اصلی و تأثیرگذار بر تصمیمات سرمایه‌گذاری است. ارزش‌گذاری اصولی و صحیح دارایی‌ها منجر به تخصیص بهینه منابع سرمایه‌ای می‌شود. اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری مناسب و تخصیص بهینه منابع سرمایه‌ای مستلزم ارزش‌گذاری سهام با استفاده از روش‌های معتبر علمی است، زیرا نمی‌توان به قیمت‌های بازار در کوتاه‌مدت چندان اطمینان داشت.
ارزش گذاری سهام
در واقع، پدیده کشف قیمت در بازار کوتاه‌مدت به علت نوسانات شدید و غیرواقعی، محقق نمی‌شود. بنابراین، استفاده از روش‌های علمی ارزش‌گذاری سهام برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری ضروری است. این روش‌ها می‌توانند شامل محاسبات مبتنی بر نرخ بازده مورد انتظار، ارزش فعلی جریان نقدی آتی، ارزش دفتری و سایر معیارهای مالی باشد. بنابراین رزش‌گذاری سهام و دارایی‌ها نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کند. استفاده از روش‌های علمی و معتبر ارزش‌گذاری برای تعیین ارزش واقعی دارایی‌ها، به تخصیص بهینه منابع سرمایه‌ای و اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری مناسب کمک می‌کند.
روش های ارزش گذاری شرکت ها
به عنوان یکی از مدل‌های ارزش گذاری شرکت ها، می توان از ۴ روش ارزشیابی زیر بهره برد:
- ارزیابی براساس دارایی‌های شرکت
- ارزیابی براساس دیدگاه سودآوری شرکت
- ارزیابی براساس جریان‌های نقدی تنزیلی
- ارزیابی براساس معیارهای مقایسه‌ای
۱- ارزیابی براساس دارایی‌های شرکت
این روش ارزش‌گذاری بر پایه ارزش دفتری یا ارزش بازار دارایی‌های شرکت استوار است. در این روش، ارزش شرکت از طریق جمع ارزش بازار کلیه دارایی‌های آن (مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، موجودی کالا و غیره) پس از کسر بدهی‌ها محاسبه می‌شود. این روش برای شرکت‌هایی که دارایی‌های ثابت و مشهود بیشتری دارند، مناسب‌تر است و به ویژه در ارزش‌گذاری شرکت‌های دارای دارایی‌های ملموس بیشتر کاربرد دارد.
۲- ارزیابی براساس دیدگاه سودآوری شرکت
در این روش، ارزش شرکت بر اساس توانایی آن در ایجاد سود در آینده تعیین می‌شود. از روش‌های رایج در این دسته می‌توان به ارزش‌گذاری مبتنی بر نسبت‌های مالی (P/E, P/B, P/S) و ارزش‌گذاری مبتنی بر درآمد اشاره کرد. در این روش، ارزش شرکت با در نظر گرفتن سودآوری آتی آن محاسبه می‌شود.
ارزش گذاری براساس سودآوری شرکت به ۲ روش زیر انجام می شود:
ارزش ذاتی سهام:
این روش بر اساس ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی شرکت محاسبه می‌شود. در این روش، ارزش سهام برابر با ارزش فعلی کلیه جریان‌های نقدی آتی شرکت در طول عمر آن تلقی می‌شود. برای محاسبه ارزش ذاتی سهام، ابتدا باید پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی شرکت انجام شود. سپس، این جریان‌های نقدی با استفاده از نرخ تنزیل مناسب (معمولاً هزینه سرمایه شرکت) به ارزش فعلی تبدیل می‌شوند. در نهایت، مجموع ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی به عنوان ارزش ذاتی سهام در نظر گرفته می‌شود.
ارزش‌گذاری به روش محاسبه نسبت P/E (قیمت به درآمد هر سهم):
در این روش، ارزش سهام بر اساس نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E) محاسبه می‌شود. برای این منظور، ابتدا درآمد هر سهم (EPS) شرکت محاسبه می‌شود. سپس، با ضرب درآمد هر سهم در نسبت P/E مناسب (که معمولاً بر اساس شرکت‌های مشابه در همان صنعت تعیین می‌شود)، ارزش هر سهم به دست می‌آید. این روش نسبتاً ساده‌تر و کاربردی‌تر از روش ارزش ذاتی است.
هر دو روش فوق بر اساس سودآوری شرکت، ارزش سهام را برآورد می‌کنند. روش ارزش ذاتی دقیق‌تر اما پیچیده‌تر است، در حالی که روش محاسبه P/E سریع‌تر و کاربردی‌تر است. انتخاب روش مناسب به هدف ارزش‌گذاری، دسترسی به اطلاعات و نوع شرکت بستگی دارد.
۳- ارزیابی براساس جریان‌های نقدی تنزیلی
در این روش، ارزش شرکت بر اساس ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی آن محاسبه می‌شود. جریان‌های نقدی آتی با استفاده از نرخ تنزیل مناسب به ارزش فعلی تبدیل می‌شوند. این روش بر این فرض استوار است که ارزش شرکت برابر با ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی آن است. این روش در مقایسه با دیگر روش‌ها دقیق‌تر و جامع‌تر است.
این روش ارزش‌گذاری شامل ۱۰ روش متفاوت است که عبارتند از:
- تنزیل جریانات نقدی آزاد با بهره‌گیری از میانگین موزون هزینه سرمایه
- جریانات نقدی مرتبط با صاحبان سهام که با استفاده از نرخ بازده مورد انتظار سهامداران تنزیل می‌شوند
- جریانات نقدی سرمایه که با بکارگیری میانگین موزون هزینه سرمایه پیش از مالیات تنزیل می‌گردند
- ارزش فعلی تعدیل‌شده
- جریانات نقدی آزاد شرکت که با ریسک تعدیل شده و با استفاده از نرخ بازده مورد انتظار دارایی‌ها تنزیل می‌شوند
- جریانات نقدی متعلق به صاحبان سهام شرکت که با ریسک تعدیل شده و با استفاده از نرخ بازده مورد انتظار دارایی‌ها تنزیل می‌گردند
- سود اقتصادی که با بهره‌گیری از نرخ بازده مورد انتظار سهامداران تنزیل می‌شود
- ارزش افزوده اقتصادی که بر اساس میانگین موزون هزینه سرمایه تنزیل می‌شود
- جریانات نقدی آزاد که با نرخ بهره بدون ریسک تعدیل شده و با استفاده از نرخ بهره بدون ریسک تنزیل می‌شوند
- جریانات نقدی مرتبط با صاحبان سهام که با نرخ بهره بدون ریسک تعدیل شده و با استفاده از نرخ بهره بدون ریسک تنزیل می‌شوند
۴- ارزیابی براساس معیارهای مقایسه‌ای
در این روش، ارزش شرکت با استفاده از مقایسه با شرکت‌های مشابه (در همان صنعت) تعیین می‌شود. معیارهایی مانند نسبت قیمت به درآمد (P/E)، نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) و نسبت قیمت به فروش (P/S) را می‌توان برای این مقایسه به کار برد. این روش نسبتاً سریع‌تر و ساده‌تر از دیگر روش‌هاست.
هر یک از این چهار روش ارزش‌گذاری به نوعی به تعیین ارزش واقعی شرکت‌ها و دارایی‌ها کمک می‌کند. انتخاب روش مناسب بستگی به ویژگی‌های شرکت، دسترسی به اطلاعات و هدف ارزش‌گذاری دارد. معمولاً استفاده تلفیقی از چند روش، نتیجه دقیق‌تری را ارائه می‌دهد.
چند نکته مهم در خصوص ارزش اسمی سهام
ارزش اسمی سهام، قیمت اولیه یا نامی هر سهم است که توسط شرکت تعیین می‌شود. این قیمت اغلب بسیار پایین‌تر از آنچه سهام در بازار بورس یا فرابورس معامله می‌شود، است. در واقع، ممکن است سهام یک شرکت چندین برابر ارزش اسمی خود در بازار مبادله شود. این تفاوت ناشی از آن است که ارزش بازار سهام تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله سودآوری، جریان‌های نقدی، سهم بازار و چشم‌انداز شرکت قرار می‌گیرد. بنابراین، ارزش بازار سهام نمی‌تواند لزوماً با ارزش اسمی آن مطابقت داشته باشد.
برای آن دسته از شرکت‌هایی که قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده دارند، لازم است قیمت هر سهم عادی آن‌ها در بازار بورس بالاتر از ارزش اسمی قرار گیرد. این امر به علت نیاز شرکت به جذب سرمایه بیشتر از طریق افزایش سرمایه است.
همچنین، ارزش اسمی در اوراق مشارکت و اوراق قرضه با ارزش اسمی سهام عادی متفاوت است. ارزش اسمی اوراق قرضه و مشارکت به میزان اصل وام یا مبلغ اسمی این اوراق اطلاق می‌شود.
ارزش اسمی و ارزش بازار دو مفهوم کاملاً متمایز هستند که هیچ ارتباط مستقیمی با یکدیگر ندارند. درک این تفاوت در تحلیل و ارزش‌گذاری اوراق بهادار بسیار مهم است.
نکات مهم در خصوص ارزش دفتری سهام
ارزش دفتری سهم بر پایه ارزش دارایی‌های ثبتی در ترازنامه محاسبه می‌شود، اما ارزش بازار سهم بر اساس ارزیابی سرمایه‌گذاران از نحوه عملیات شرکت و ارزش عرفی دارایی‌های آن است. بنابراین، ارزش دفتری و ارزش بازار سهام معمولاً با هم برابر نیستند.
به دلیل استهلاک ساالنه دارایی‌ها، ارزش دفتری سهام نیز هر سال کاهش می‌یابد. این موضوع حائز اهمیت است زیرا نشان می‌دهد ارزش دفتری سهام همواره در حال تغییر بوده و نباید به عنوان معیار ثابتی برای ارزش‌گذاری در نظر گرفته شود.
در صورت انحلال یا ورشکستگی شرکت، ارزش دفتری به‌روزرسانی‌شده سهام، همان مبلغی است که پس از تسویه بدهی‌ها به سهامداران خواهد رسید. به عبارت دیگر، در چنین شرایطی ارزش دفتری سهام نشان‌دهنده ارزش واقعی آن است. ارزش دفتری سهام معیار مناسبی برای ارزش‌گذاری نیست، زیرا بازتاب دهنده واقعیت‌های بازار نبوده و همواره در حال تغییر است. اما در صورت انحلال یا ورشکستگی شرکت، ارزش دفتری به‌روزرسانی‌شده سهام به عنوان ارزش واقعی آن مطرح می‌شود.
جمع بندی
روش‌های قیمت‌گذاری سهام معمولاً بر پایه ارزیابی ارزش ذاتی شرکت و مقایسه آن با قیمت بازار سهام هستند. این روش‌ها شامل محاسبه نسبت‌های مالی مانند نسبت قیمت به درآمد (P/E)، نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B)، نسبت قیمت به جریان نقدی (P/CF) و نسبت قیمت به فروش (P/S) می‌باشند. همچنین روش‌های ارزش‌گذاری مبتنی بر جریان‌های نقدی مانند ارزش فعلی جریان‌های نقدی آزاد (DCF) و مدل ارزش افزوده اقتصادی (EVA) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب روش مناسب بستگی به ویژگی‌های شرکت، صنعت و هدف تحلیلگر دارد. هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که باید در تصمیم‌گیری مدنظر قرار گیرند.
